در سالهای اخیر، سیاست انرژی آمریکا به یکی از مهمترین میدانهای تقابل میان دو رویکرد متفاوت تبدیل شده است؛ رویکردی که بر گسترش تولید سوختهای فسیلی تکیه دارد و رویکردی که گذار به انرژی پاک را هدف میگیرد. دولت ترامپ مسیر اول را دنبال کرد و با آزادسازی گسترده بخش نفت و گاز، تولید داخلی را به رکوردهای تاریخی رساند. در مقابل، دولت بایدن جهتگیری کشور را تغییر داد و با بازگشت به تعهدات اقلیمی و سرمایهگذاری عظیم در فناوریهای پاک، بر کاهش انتشار کربن تمرکز کرد. این دو نگاه متضاد، نهتنها پیامدهای اقتصادی و زیستمحیطی گستردهای ایجاد کردهاند، بلکه جایگاه آمریکا را در نظم انرژی و اقلیم جهانی نیز دگرگون کردهاند. فهم این تفاوتها برای تحلیل آینده انرژی جهان ضروری است.
دوران شکوفایی انرژی
در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ، تولید نفت و گاز آمریکا جهش بزرگی داشت. طبق گزارش EIA، تولید نفت خام در ۲۰۱۸ به رکورد ۱۰.۹۶ میلیون بشکه در روز رسید؛ یعنی ۱۷ درصد بیشتر از ۲۰۱۷. این رشد در ۲۰۱۹ هم ادامه یافت و تولید نفت و میعانات به ۳۱.۸ کوادریلیون Btu رسید که بالاترین رقم تاریخ بود. تولید گاز طبیعی نیز در ۲۰۱۹ با ۳۴.۹ کواد افزایش، دوباره رکورد زد. در نتیجه، آمریکا به بزرگترین تولیدکننده نفت و گاز جهان تبدیل شد. فناوریهای شیل—مثل حفاری افقی و شکست هیدرولیک—عامل اصلی این رشد سریع بودند.
از سوی دیگر بخش زغالسنگ در این دوره رشد نکرد و همچنان کاهشی بود. تولید زغالسنگ آمریکا در سال ۲۰۱۹ به ۷۰۵ میلیون تن کاهش یافت که پایینترین سطح از سال ۱۹۷۸ است . علت اصلی این روند کاهش، جایگزینی زغال با گاز طبیعی کمهزینهتر در تولید برق و تشدید مقررات زیستمحیطی قبلی بوده است . به رغم این افت تولید، ترامپ تلاش داشت با لغو برخی محدودیتها و سرعت دادن به صدور مجوزها وضعیت تولید زغال را بهبود بخشد.
پویایی انرژی های تجدیدپذیر
در همین حال، انرژیهای تجدیدپذیر آمریکا نیز رشد چشمگیری را تجربه کردند. مصرف انرژی تجدیدپذیر آمریکا (شامل هیدرو، بادی، خورشیدی، زیستتوده و سوختهای زیستی) در سال ۲۰۱۹ برای چهارمین سال پیاپی رکورد زد و به ۱۱٫۵ کوادریلیون Btu (حدود ۱۱ درصد کل مصرف انرژی آمریکا) رسید . بویژه انرژی بادی در ۲۰۱۹ تبدیل به پرمصرفترین منبع تجدیدپذیر شد و انرژی خورشیدی بیشترین نرخ رشد را به خود دید . طبق گزارش کاخ سفید در دولت ترامپ، تولید برق خورشیدی طی سالهای ۲۰۱۶–۲۰۱۹ حدود دو برابر و تولید برق بادی حدود ۳۲٪ افزایش یافت . به این ترتیب، صرفنظر از اولویتهای دولت، زیرساختهای بادی-خورشیدی آمریکا در این دوره همچنان در حال گسترش بود (اگرچه سهم تجدیدپذیرها از کل انرژی تولیدی همچنان نسبتاً کوچک است).
سیاستهای کلیدی پرزیدنت ترامپ در حوزه انرژی
دولت ترامپ مجموعهای از سیاستها را برای «رونق انرژی» اتخاذ کرد که هدف اصلی آن تقویت تولید داخلی سوختهای فسیلی و استقلال انرژی آمریکا بود. از جمله مهمترین اقدامات میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش مقررات زیستمحیطی: دولت ترامپ برنامه «نیروی پاک (Clean Power Plan)» اوباما را لغو و با قوانین جایگزین (Affordable Clean Energy) جایگزین کرد ، بودجه سازمان حفاظت محیط زیست (EPA) را کاهش داد و نظارتهای دولتی بر استخراج سوختهای فسیلی را کاهش داد. خروج از پیمان آبوهوایی پاریس نیز یکی دیگر از اقدامات برجسته بود .
- افزایش حفاری و صدور مجوزها: با برداشتن موانع اداری، زمان لازم برای صدور مجوز حفاری در زمینهای دولتی را به نصف کاهش داد و تعداد درخواستهای حفاری را به حدود ۳۰۰٪ افزایش داد . به علاوه، قوانین حفاظتی منطقه آلاسکا (ANWR) برای اکتشاف نفت و گاز باز شد .
- تأیید پروژههای زیرساختی: خط لولههای کیاستون ایکسال و داکوتای اکسس مصوب و از تعلیق اکتشاف زغالسنگ در زمینهای فدرال صرفنظر شد . مجوزهای صادرات گاز طبیعی مایع (LNG) سریعتر صادر شده و آمریکا به یکی از بزرگترین صادرکنندگان LNG جهان تبدیل گردید .
- سیاستهای حمایتی اقتصادی: دولت ترامپ با اقدامی مانند آزادسازی عرضه نفت از ذخایر استراتژیک و مذاکره بینالمللی، در بحبوحه سقوط قیمتهای نفت (۲۰۲۰) به «تثبیت بازار جهانی» کمک کرد .
آمار تولید، صادرات و اشتغال (۲۰۱۷–۲۰۲۱)
آمار رسمی نشان میدهد در بازهٔ ۲۰۱۷–۲۰۲۱ رشد فراوانی در تولید انرژی صورت گرفته است. برای نمونه: تولید نفت خام آمریکا از حدود ۹٫۳ میلیون بشکه/روز در ۲۰۱۷، به نزدیک ۱۱ میلیون در ۲۰۱۸ و حدود ۱۲٫۳ میلیون در ۲۰۱۹ رسید. تولید گاز طبیعی به رکورد ماهانه ۳۴٫۹ کواد (واحد بریتانیایی) در ۲۰۱۹ بالغ شد . در مقابل، تولید زغال سالانه بهشدت کاهش یافته و از ۷۰۵ میلیون تن در ۲۰۱۹ (پایینترین سطح ۴۰ سال اخیر) میگذرد .
در همین دوره، صادرات انرژی آمریکا نیز بهطور بیسابقهای بالا رفت. گزارش EIA نشان میدهد صادرات کل انرژی (شامل نفت، گاز و زغال) در ۲۰۱۹ به ۲۳٫۶ کواد رسید و برای نخستین بار در ۶۷ سال اخیر از واردات بیشتر شد . به این ترتیب آمریکا اولین صادرکننده خالص انرژی در دهههای اخیر شد. بهبود تراز تجارت انرژی به ویژه ناشی از رشد صادرات نفت خام و محصولات نفتی بود و در نتیجه تراز خالص انرژی از کسری ۳٫۶ کواد در ۲۰۱۸ به مازاد ۰٫۸ کواد در ۲۰۱۹ تغییر کرد .
اشتغال در بخش انرژی نیز پیش از شیوع کرونا روند رو به رشدی داشت. طبق «گزارش اشتغال انرژی» وزارت انرژی آمریکا، تعداد شاغلان کل بخشهای مرتبط با انرژی تا پایان ۲۰۱۹ به حدود ۸٫۴ میلیون نفر رسیده بود که رشد حدود ۶ درصدی نسبت به ۲۰۱۶ را نشان میدهد . بخش انرژی از سالهای ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ سرعت رشد شغلی سالانهٔ حدود ۳ درصد را تجربه کرد که دو برابر میانگین کل اقتصاد بود . پس از همهگیری، در سال ۲۰۲۰این آمار افت کرد، ولی بلافاصله سیر بهبود در پیش گرفت.
نقش ایالتهای تگزاس، داکوتای شمالی و نیومکزیکو
حوزه پِرمِتیان در تگزاس موتور اصلی رشد نفت شیل آمریکا بود. تگزاس در ۲۰۱۸ حدود ۴۰ درصد نفت کشور را تولید میکرد و فقط پِرمِتیان روزانه بیش از ۶ میلیون بشکه بیرون میداد. این جهش، اشتغال نفتی را هم بالا برد؛ استخدام در استخراج ۳.۵ درصد و در خدمات مرتبط ۲۱.۳ درصد رشد کرد. داکوتای شمالی نیز با حوزه شیل بَکِن نقش مهمی داشت؛ تولیدش از ۹۰ هزار بشکه در ۲۰۰۵ به ۱.۵ میلیون بشکه در ۲۰۱۹ رسید. هرچند این رشد بعد از ۲۰۱۹ آهسته شد، نقش داکوتا در افزایش تولید دوره ترامپ کلیدی بود. نیومکزیکو هم سریع رشد کرد؛ تولید نفتش در ۲۰۲۴ بیش از دو برابر ۲۰۱۹ شد و امروز بعد از تگزاس و داکوتا از بزرگترین تولیدکنندگان آمریکاست.
نقش آمریکا در بازار جهانی انرژی
آمریکا در این دوره به بازیگر اصلی بازارهای جهانی انرژی بدل شد. این کشور با تولید بیش از ۱۲ میلیون بشکه نفت در روز، بزرگترین تولیدکننده نفت در جهان شد و توانست از روسیه و عربستان پیشی گیرد . همزمان با افزایش تولید، ایالات متحده از واردکننده خالص نفت و گاز به صادرکننده خالص نفت گازی تبدیل شد. از دیدگاه ذخایر انرژی و چانهزنی سیاسی، رشد عرضهٔ نفت و گاز آمریکا موجب بهبود موازنهٔ تجاری آن گردید و به واشینگتن امکان داد از موضع قویتری در بازارهای جهانی (بهخصوص مقابل صادرکنندگان نفت خاورمیانه) برخوردار شود. در سالهای ۲۰۱۷–۲۰۱۹ به کمک افزایش تولید و هماهنگی با عربستان و روسیه، آمریکا همچنین توانست در مواقع بحران (مانند سقوط قیمت نفت بهخاطر کرونا) در بازار جهانی نقش تثبیتکننده داشته باشد .
همچنین رشد پایدار تولید داخلی انرژی موجب کاهش نسبی قیمت سوخت و برق برای مصرفکنندگان آمریکایی شد. منابع رسمی اشاره میکنند که میانگین هزینهٔ خانوارهای آمریکایی بهدلیل ارزانسازی انرژی برق و بنزین طی دورهٔ ترامپ سالانه تا ۲۵۰۰ دلار کاهش یافته است .
اثرات زیستمحیطی و دیدگاههای مخالف
دولت ترامپ بر دستاوردهای اقتصادی تمرکز داشت، اما کارشناسان محیطزیست نسبت به پیامدهای آن هشدار دادند. منتقدان گفتند افزایش تولید سوختهای فسیلی و کاهش مقررات آلودگی، گرمایش زمین و آلودگی هوا را بدتر میکند. خروج از توافق پاریس هم با اعتراضهای گسترده روبهرو شد. با این حال، آمار ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۹ نشان میدهد انتشار گازهای گلخانهای آمریکا کاهش یافت؛ چون گاز طبیعی جای زغالسنگ را گرفت و نیروگاهها پربازدهتر شدند. دولت ترامپ حتی ادعا کرد آمریکا سریعترین کاهش کربن را داشته است. با این وجود، چالشهای محیطزیستی سوختهای فسیلی باقی ماند و ناظران جهانی درباره اثرات بلندمدت سیاستهای ترامپ بر اهداف اقلیمی ابراز نگرانی کردند.
واکنش آژانس بینالمللی انرژی و سازمان ملل
سیاستهای نفتمحور دولت ترامپ نگرانی نهادهای جهانی را برانگیخت. دبیر اجرایی کنوانسیون تغییرات اقلیمی هشدار داد بیتوجهی به انرژی پاک هم فرصتهای اقتصادی را از بین میبرد و هم فجایع اقلیمی را تشدید میکند. بسیاری از دولتها نیز در مواضع رسمی خود همین نگرانی را تکرار کردند. آژانس بینالمللی انرژی در گزارشهایش اعلام کرد اگر این روند ادامه یابد، تقاضای جهانی نفت تا ۲۰۵۰ بالا میماند و دمای زمین حدود ۲.۹ درجه نسبت به قبل از صنعت افزایش پیدا میکند؛ رقمی که با اهداف توافق پاریس در تعارض جدی است. این هشدارها نشان میدهد سیاستهای انرژی دوره ترامپ برخلاف مسیر جهانی گذار به انرژی پاک بود.
مقایسه سیاستهای انرژی ترامپ و بایدن و پیامدها
با روی کار آمدن بایدن مسیر حرکت کاملا تغییر کرد. سیاست انرژی بایدن پس از ۲۰۲۱ کاملاً از دوره ترامپ جدا شد. او بلافاصله خط لوله Keystone XL را لغو کرد و آمریکا را به پیمان پاریس برگرداند. بایدن هدف کاهش ۵۰ تا ۵۲ درصدی کربن تا ۲۰۳۰ و کربنزدایی کامل تا ۲۰۵۰ را تعیین کرد. در مقابل، ترامپ با آزادسازی اکتشاف نفت و گاز و حذف مقررات سخت، تولید سوخت را بالا برد و وابستگی انرژی را کاهش داد؛ هرچند انتشار کربن و خطرات زیستمحیطی بیشتر شد. بایدن مسیر را تغییر داد و با قوانینی مثل IRA سرمایهگذاری بزرگ در انرژی پاک و خودروهای برقی را پیش برد. در سطح جهانی، ترامپ از همکاری اقلیمی دور شد، اما بایدن تلاش کرد نقش رهبری آمریکا در مبارزه با تغییرات اقلیمی را احیا کند. در نتیجه، دو دولت پیامدهای اقتصادی و زیستمحیطی کاملاً متفاوتی ایجاد کردند.
دستاوردهای کلیدی دولت ترامپ
به طور خلاصه میتوان مهمترین دستاوردهای دولت ترامپ در حوزه انرژی را به این صورت فهرست کرد:
- استقلال نسبی انرژی: برای اولین بار پس از دههها، آمریکا از سال ۲۰۱۹ صادرکننده خالص انرژی شد ؛ این استقلال به کاهش وابستگی به واردات از منطقه خاورمیانه کمک کرد.
- رکورد تولید و اشتغال: تولید نفت و گاز آمریکا به بالاترین سطوح تاریخ رسید و بخش انرژی به یکی از بخشهای پیشرو در ایجاد اشتغال بدل شد .
- قدرت ژئوپلیتیک: با صدور نفت و گاز خود، نفوذ سیاسی و اقتصادی آمریکا در بازارهای جهانی افزایش یافت. آمریکا موفق شد در بحران سقوط نفت ۲۰۲۰ با هماهنگی اوپک و استفاده از ذخایر استراتژیک خود، ثباتی نسبی به بازار برساند .
- زیرساخت و سرمایهگذاری: حذف مقررات و تسهیل صدور مجوزها سرمایهگذاریهای گستردهای در اکتشاف و تاسیسات نفتی و گازی را به همراه داشت که به رشد اقتصادی و منطقهای (مثلاً در تگزاس و دلاور) منجر شد.
به طور کلی، ترکیب سیاست «انرژی اول آمریکا» ترامپ موجب شد تولید و تجارت انرژی آمریکا در این دوره رشد کند، اشتغال در بخش انرژی افزایش یابد و جایگاه آمریکا در بازار جهانی تقویت شود . با این حال، پیامدهای بلندمدت محیط زیستی این سیاستها همچنان موضوع بحث محافل علمی و سیاسی است.
منابع
- https://www.eia.gov/todayinenergy/detail.php?id=43515#:~:text=U,Both
- https://www.eia.gov/todayinenergy/detail.php?id=38992#:~:text=Annual%20U,0%20million%20b%2Fd%2C%20respectively
- https://trumpwhitehouse.archives.gov/issues/energy-environment/#:~:text=To%20safeguard%20the%20environment%2C%20President,percent%20from%202005%20to%202018
- https://www.energy.gov/policy/2021-us-energy-and-employment-report#:~:text=estimates%20of%20employment%20and%20workforce,4%20million%20jobs
- https://www.bakerinstitute.org/research/markets-trump-policy-again#:~:text=,1%20MBD%20in
- https://www.reuters.com/breakingviews/heart-us-oil-boom-is-slowing-2025-05-05/#:~:text=fruitful%20in%20fields%20from%20North,produced%20before%20the%20technological%20revolution
- https://trumpwhitehouse.archives.gov/trump-administration-accomplishments/#:~:text=,billion%20cubic%20feet%20per%20day
- https://shalemag.com/biden-vs-trump-energy-policies/#:~:text=While%20Biden%20has%20not%20completely,This%20effectively%20killed%20the%20project
