استیو ویتکاف، تاجر املاک آمریکایی که ثروتش بیش از دو میلیارد دلار تخمین زده میشود، در سالهای اخیر از دنیای تجارت خصوصی به صحنه سیاست خارجی ایالات متحده گام نهاده است. این مرد ۶۸ ساله، بنیانگذار و مدیرعامل گروه ویتکاف، اکنون به عنوان فرستاده ویژه رئیسجمهور دونالد ترامپ برای مأموریتهای صلح عمل میکند و مسئولیت مذاکرات پیچیده در خاورمیانه، اوکراین و روابط با روسیه را بر عهده دارد.
با وجود سابقه محدود در دیپلماسی، ویتکاف با تکیه بر روابط تجاری گستردهاش در خاورمیانه و اروپا، به یکی از چهرههای محوری در سیاست خارجی دولت ترامپ تبدیل شده است. اما این نقش، که ریشه در دوستی دیرینه با ترامپ دارد، با انتقادهایی همراه بوده، از جمله نگرانیها درباره تعارض منافع و رویکردهای غیررسمی در مذاکرات حساس جهانی.
ریشههای خانوادگی و سالهای اولیه: میراث یهودی و استقامت
استیون چارلز ویتکاف در ۱۵ مارس ۱۹۵۷ در محله برانکس نیویورک متولد شد.
او در خانوادهای یهودینژاد با ریشههای عمیق در مهاجرت اروپای شرقی بزرگ شد. پدرش، مارتین ویتکاف، که از نوادگان مهاجران یهودی اروپای شرقی بود، رئیس یک شرکت تولید لباس زنانه (به ویژه کتهای زنانه) بود و پس از حمله قلبی پدربزرگ ویتکاف، این کسبوکار خانوادگی را به ارث برد. مادرش، لوئیس ویتکاف، به عنوان طراح داخلی فعالیت میکرد و بعدها به عنوان معلم کلاس سوم ابتدایی شناخته شد؛ او نقش کلیدی در پرورش ارزشهای فرهنگی و آموزشی در خانواده ایفا کرد. ویتکاف یکی از چهار فرزند این خانواده بود و دوران کودکی و نوجوانیاش را در محلههای بالدوین هاربر و اولد وستبری در لانگ آیلند گذراند؛ جایی که جامعه یهودی پررونق، او را با سنتهای مذهبی، هویت فرهنگی و تأکید بر سختکوشی آشنا کرد.
خانواده ویتکاف، که نمادی از مهاجران یهودی بود که از فقر به موفقیت رسیده بودند، بر پایه استقامت و کارآفرینی بنا شده بود. اجداد پدری او از اروپای شرقی به ایالات متحده مهاجرت کرده بودند و با چالشهای مهاجرت، تبعیض و جنگ روبرو شده بودند، که این تجربیات به عنوان میراثی خانوادگی بر ویتکاف تأثیر گذاشت. او بعدها در مصاحبهها از هویت یهودی خود به عنوان منبع قدرت یاد کرده و گفته که دو گردنبند ستاره داوود را همیشه به گردن دارد: یکی متعلق به پدرش، نماد نسل مهاجر، و دیگری متعلق به پسر بزرگش اندرو، که در سال ۲۰۱۱ درگذشت.
ویتکاف در دوران جوانی، هنر رزمی کراو ماگا – که در ارتش اسرائیل آموزش داده میشود – را آموخت، که نشاندهنده علاقه زودهنگام او به ارتباط با ریشههای اسرائیلی و یهودی بود. این هویت نه تنها در زندگی شخصیاش، بلکه در فعالیتهای سیاسیاش نیز برجسته است؛ او به عنوان حامی سرسخت اسرائیل شناخته میشود، در سخنرانی بنیامین نتانیاهو در کنگره آمریکا در ژوئیه ۲۰۲۴ شرکت کرد و آن را “تجربهای معنوی” توصیف نمود، و در کمپینهای ترامپ، کمکهای مالی قابل توجهی از جامعه یهودی جمعآوری کرد، به ویژه پس از توقف ارسال تسلیحات به اسرائیل توسط دولت بایدن.
وی تحصیلات عالی خود را در دانشگاه یونیون آغاز کرد، اما به دانشگاه هافسترا در نیویورک منتقل شد. در سال ۱۹۸۰ مدرک کارشناسی علوم سیاسی گرفت و سه سال بعد، در ۱۹۸۳، مدرک دکترای حقوق (JD) را از همان دانشگاه دریافت کرد. این تحصیلات حقوقی، پایهای برای ورود او به دنیای املاک شد، جایی که ویتکاف ابتدا به عنوان وکیل فعالیت کرد.
صعود در عرصه املاک: از وکالت تا امپراتوری تجاری
مسیر حرفهای ویتکاف در سال ۱۹۸۵ آغاز شد، زمانی که به عنوان وکیل املاک در شرکت حقوقی درایر و تروب استخدام شد. او در این نقش با پروژههای بزرگ آشنا شد و روابطی کلیدی در صنعت املاک نیویورک برقرار کرد. در اوایل دهه ۱۹۹۰، ویتکاف با لری گلوک شریک شد و شرکت استلار منیجمنت را تأسیس کرد. این شرکت بر خرید آپارتمانهای ارزانقیمت در محلههای واشنگتن هایتس منهتن و شمال غربی برانکس تمرکز داشت و تا اوایل دهه ۱۹۹۰، مالک ۸۵ ساختمان با بیش از ۳۰۰۰ واحد مسکونی شد.
وی در سال ۱۹۹۷ استلار را ترک کرد و گروه ویتکاف را بنیان گذاشت، که به سرعت به یکی از بازیگران اصلی بازار املاک تبدیل شد. ویتکاف به عنوان رئیس و مدیرعامل، بر پروژههای تجاری و لوکس تمرکز کرد. برخی از دستاوردهای برجسته او عبارتند از:
- خرید ساختمان وولورث در تریبیکا در سال ۱۹۹۸ به قیمت ۱۳۸ میلیون دلار، که بخشی از آن به هتل تبدیل شد.
- خرید ساختمان دیلی نیوز در شرق میدتاون منهتن.
- خرید هتل پارک لین در کنار سنترال پارک در سال ۲۰۱۳ به قیمت ۶۶۰ میلیون دلار، که بعدها به آپارتمانهای لوکس تبدیل شد.
- احیای پروژه فونتینبلو لاسوگاس، یک هتل و کازینو عظیم که در سال ۲۰۲۴ افتتاح شد.
- ساخت برج ۱۱۱ موری استریت، یک آسمانخراش ۷۹۲ فوتی در منهتن.
گروه ویتکاف تا سال ۲۰۱۹ مالک حدود ۵۰ ملک در ایالات متحده و خارج از کشور بود، از جمله پروژههایی در لندن و میامی. ویتکاف همچنین در دوران همهگیری کووید-۱۹، در سال ۲۰۲۰، به گروههای بازسازی اقتصادی ترامپ پیوست و بر احیای صنعت املاک تمرکز کرد. این فعالیتها نه تنها ثروت او را افزایش داد (که توسط فوربز حدود دو میلیارد دلار تخمین زده میشود)، بلکه شبکهای از روابط تجاری در خاورمیانه، اروپا و روسیه برایش ایجاد کرد – روابطی که بعدها در نقش دیپلماتیکاش مفید واقع شدند.
زندگی شخصی: خانواده، تراژدی و فعالیتهای خیریه
در زندگی خصوصی، ویتکاف در سال ۱۹۸۷ با لورن جیل راپورپورت، وکیل یهودینژاد، ازدواج کرد و سه پسر به نامهای اندرو، زکری و الکساندر داشت. تراژدی خانواده در سال ۲۰۱۱ رخ داد، زمانی که اندرو در سن ۳۰ سالگی بر اثر اوردوز اکسیکونتین درگذشت. این واقعه ویتکاف را به فعالیتهای خیریه در زمینه مبارزه با اعتیاد سوق داد؛ او مؤسسهای برای آگاهی از اعتیاد تأسیس کرد و در کنوانسیون ملی جمهوریخواهان ۲۰۲۴ سخنرانی احساسیای در این باره ایراد کرد. زکری ویتکاف، پسر دوم، همبنیانگذار شرکت کریپتوکارنسی ورلد لیبرتی فایننشال است و روابط تجاری با پسران ترامپ دارد. الکساندر نیز به عنوان هم-مدیرعامل در گروه ویتکاف فعالیت میکند.
زوج ویتکاف در سال ۲۰۲۴ جدا شدند و ویتکاف اکنون با لورن اولایا رابطه دارد. او در سال ۲۰۱۹ به میامی بیچ فلوریدا نقل مکان کرد و به حمایت از مؤسسه هنر معاصر میامی ادامه میدهد. هویت یهودیاش در زندگی شخصی نیز مشهود است؛ او نه تنها در فعالیتهای خیریه یهودی شرکت میکند، بلکه به عنوان حامی پرو-اسرائیل، در جمعآوری بودجه برای سازمانهای حمایتی از اسرائیل نقش داشته و روابط نزدیکی با رهبران جامعه یهودی آمریکا برقرار کرده است.
سابقه آشنایی با ترامپ: دوستیای که از یک ساندویچ آغاز شد
رابطه ویتکاف و ترامپ به دهه ۱۹۸۰ بازمیگردد، زمانی که ویتکاف به عنوان وکیل در شرکت درایر و تروب برای پروژههای املاک ترامپ کار میکرد. روایت مشهور دوستی آنها از سال ۱۹۸۶ آغاز میشود: پس از یک جلسه کاری دیروقت، ویتکاف و ترامپ در یک فروشگاه کوچک مواد غذایی برخورد کردند و ویتکاف برای ترامپ ساندویچی خرید – لحظهای که به دوستی عمیق تبدیل شد. ترامپ بعدها ویتکاف را “الگوی کسبوکار” خود نامید و گفت که از او درسهای زیادی آموخته است.
این دوستی شامل همکاریهای تجاری، بازی گلف و حمایتهای سیاسی شد. پس از شکست ترامپ در انتخابات ۲۰۲۰، ویتکاف به یکی از مدافعان سرسخت او تبدیل شد و در دادگاه کلاهبرداری تجاری ترامپ در نوامبر ۲۰۲۳ به عنوان شاهد شهادت داد. در کمپین ۲۰۲۴، ویتکاف نقش کلیدی در حل اختلافات ترامپ با چهرههایی مانند برایان کمپ، فرماندار جورجیا، ایفا کرد. روابط خانوادگی نیز تقویتکننده بود؛ پسر ویتکاف با پسران ترامپ در پروژههای کریپتو همکاری دارد.
رابطه فعلی با ترامپ: اعتماد مطلق در کاخ سفید
در دولت دوم ترامپ، ویتکاف به “آدم خاص” رئیسجمهور تبدیل شده است. ترامپ او را به دلیل روابط نزدیک با بنیامین نتانیاهو، مقامات خلیج فارس و حتی تماسهای غیررسمی با روسیه انتخاب کرد. ویتکاف روزانه با ترامپ ملاقات میکند، دسترسی مستقیم به اطلاعات محرمانه دارد و حتی بدون نوبت به دفتر بیضیشکل وارد میشود. این سطح از اعتماد، شبیه نقش جارد کوشنر در دوره اول ترامپ است، اما با اختیارات گستردهتر.
با این حال، این رابطه با چالشهایی همراه است. تعارض منافع، مانند سرمایهگذاریهای پسر ویتکاف در خاورمیانه همزمان با مذاکرات غزه، و انتقادات از رویکرد “انفرادی” او در مذاکرات روسیه، سایههایی بر آن انداخته است. ترامپ تاکنون از ویتکاف دفاع کرده، اما کنگره و حتی برخی جمهوریخواهان خواستار بررسی بیشتر نقش او شدهاند.
مأموریتهای دیپلماتیک: موفقیتها، چالشها و نتایج
پس از پیروزی ترامپ در نوامبر ۲۰۲۴، ویتکاف در ۱۲ نوامبر به عنوان فرستاده ویژه به خاورمیانه منصوب شد – نقشی که با تجربه دیپلماتیک محدود، اما روابط تجاری قوی در منطقه، پذیرفت. در می ۲۰۲۵، این نقش به “فرستاده ویژه برای مأموریتهای صلح” گسترش یافت و ویتکاف به فرستاده ترامپ به ولادیمیر پوتین تبدیل شد.
در خاورمیانه: ویتکاف نقش محوری در مذاکرات آتشبس غزه ایفا کرد. در ژانویه ۲۰۲۵، با همکاری تیم بایدن و نخستوزیر قطر، توافقی را نهایی کرد که ۳۳ گروگان اسرائیلی را در مقابل حدود ۱۰۰۰ زندانی فلسطینی آزاد و شش هفته آتشبس برقرار کرد – طولانیترین توقف جنگ از اکتبر ۲۰۲۳.
او شخصاً به غزه سفر کرد تا اجرای توافق را نظارت کند. در اکتبر ۲۰۲۵، دور جدیدی از مذاکرات منجر به آزادی گروگانهای باقیمانده شد. ویتکاف همچنین در آوریل ۲۰۲۵ در عمان با مقامات ایرانی بر سر برنامه هستهای دیدار کرد، اما پس از حملات اسرائیل در ژوئن، مذاکرات تعلیق شد. برنامه صلح غزه او، که شامل خلع سلاح حماس و اداره موقت توسط نیروهای عربی بود، توسط شورای امنیت سازمان ملل تأیید شد. او همچنین در حل درگیریهای مرزی ارمنستان-آذربایجان، کنگو-رواندا و تایلند-کامبوج دست داشت.
مذاکرات با ایران: یکی از چالشبرانگیزترین مأموریتهای ویتکاف، مذاکرات هستهای با ایران بوده است. اولین دور مذاکرات سطح بالا در ۱۲ آوریل ۲۰۲۵ در عمان برگزار شد، جایی که ویتکاف با وزیر خارجه ایران، عباس عراقچی، دیدار کرد. این مذاکرات، که توسط عمان میانجیگری میشد، تا می ۲۰۲۵ به پنج دور رسید و بر کاهش سطح غنیسازی اورانیوم ایران به ۳.۶۷ درصد (سطح مناسب برای راکتورهای برق)، نظارتهای سختگیرانه بینالمللی و ممنوعیت فعالیتهای مرتبط با تسلیحاتی تمرکز داشت.
با این حال، مذاکرات در ۱۲ ژوئن ۲۰۲۵، پس از حملات هوایی اسرائیل و ایالات متحده به تأسیسات هستهای ایران متوقف شد. ترامپ این حملات را به عنوان “هشدار” توصیف کرد، اما ویتکاف بلافاصله بر ازسرگیری مذاکرات تأکید ورزید و در مصاحبه با فاکس نیوز گفت: “حالا زمان آن است که با ایرانیها بنشینیم و به توافق صلح جامع برسیم.” در ژوئیه ۲۰۲۵، مذاکرات غیرمستقیم در اسلو نروژ آغاز شد، اما پیشرفت محدودی حاصل شد؛ ایران بر حفظ “حق غنیسازی” اصرار ورزید و ایالات متحده بر “غنیسازی صفر” تأکید کرد. مقامات ایرانی در نوامبر ۲۰۲۵ به گاردین گفتند که آماده ازسرگیری مذاکرات هستند، مشروط به “رفتار با احترام و کرامت”. منتقدان، از جمله مارکو روبیو وزیر خارجه، رویکرد “مذاکرهمحور” ویتکاف را نقد کرده و بر فشار نظامی تأکید دارند، در حالی که نظرسنجیها نشان میدهد ۸۶ درصد آمریکاییها با توافق دیپلماتیک موافقاند. تا دسامبر ۲۰۲۵، مذاکرات در بنبست است، اما ویتکاف امیدوار به پیشرفت در سال ۲۰۲۶ است.
در اوکراین و روسیه: مأموریتها پیچیدهتر بودهاند. ویتکاف در فوریه ۲۰۲۵ با پوتین در مسکو دیدار کرد و تبادل اسرا (از جمله مارک فوگل آمریکایی) را تسهیل نمود. دیدارهای بعدی در آوریل و آگوست رخ داد. در نوامبر ۲۰۲۵، برنامه صلح ۲۸ مادهای را با کیریل دمیتریف، مقام روسی، تدوین کرد که شامل به رسمیت شناختن بخشهایی از خاک اوکراین توسط روسیه، محدودیتهای نظامی برای کییف و تعویق عضویت ناتو بود – پیشنهادی که با انتقادات شدید از سوی ولودیمیر زلنسکی، کنگره آمریکا و متحدان اروپایی روبرو شد. منتقدان آن را “بیشتر به نفع روسیه” میدانند.
در دسامبر ۲۰۲۵، ویتکاف همراه جارد کوشنر با پوتین دیدار پنج ساعتهای داشت و چهار سند را ارائه داد، اما بدون اطلاع قبلی اروپا – اقدامی که متحدان را نگران کرد. نتایج شامل پیشرفتهای جزئی مانند توقف موقت تحریمها و دعوت به اجلاس آلاسکا بود، اما بدون توافق نهایی. روسیه دیدار را “سازنده” خواند، اما پوتین بر خواستههای خود اصرار ورزید. منتقدان، از جمله جمهوریخواهانی مانند دان بیکن، رویکرد ویتکاف را “غیرقابل اعتماد” میدانند و به تماسهای غیررسمی او با مقامات روسی اشاره میکنند.
جایگاه ویتکاف برای ترامپ: “تکتیرانداز” سیاست خارجی
برای ترامپ، ویتکاف بیش از یک فرستاده است؛ او تکتیرانداز سیاست خارجی است که دیپلماسی را مانند معامله املاک میبیند. ترامپ اعتماد کاملی به او دارد و ویتکاف را به عنوان جایگزینی برای دیپلماتهای سنتی انتخاب کرده است. این جایگاه، که فراتر از روابط خانوادگی است، به ویتکاف اجازه میدهد تا در مذاکرات حساس بدون نظارت رسمی عمل کند. با این حال، منتقدان هشدار میدهند که این رویکرد میتواند به روابط آمریکا با متحدان آسیب بزند.
پیشبینی آینده: ادامه نقش یا چالشهای پیشرو؟
آینده ویتکاف به موفقیت مأموریتهایش بستگی دارد. اگر مذاکرات اوکراین به صلح پایدار منجر شود – هرچند برنامه فعلی بیشتر به نفع روسیه به نظر میرسد – جایگاهش تثبیت خواهد شد. اما عدم پیشرفت در دیدار اخیر دسامبر ۲۰۲۵ با پوتین، و انتقادات فزاینده از جمهوریخواهان و اروپاییها، میتواند به چالشهای قانونی یا سیاسی بیانجامد. ترامپ به دوستانش وفادار است، اما فشارهای کنگره و نگرانیها درباره “تمایل به روسیه” ممکن است نقش او را محدود کند. تحلیلگران پیشبینی میکنند که ویتکاف در سال ۲۰۲۶ بر مذاکرات ایران تمرکز کند، اما در جهانی پرتنش، نیاز به رویکردهای حرفهایتر ممکن است او را به حاشیه ببرد.
