سیاست‌های مهاجرتی پرزیدنت ترامپ (۲۰۱۷–۲۰۲۴)

از نخستین روزهای ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، سیاست‌های مهاجرتی او فضای سیاسی آمریکا را به‌شدت ملتهب کرد و به یکی از جنجالی‌ترین محورهای مناقشه در داخل کشور تبدیل شد. ترامپ در فوریه ۲۰۱۷ با صدور فرمان اجرایی ۱۳۷۶۹ مستقیماً ورود اتباع هفت کشور عمدتاً مسلمان‌نشین ـ ایران، عراق، لیبی، سومالی، سودان، سوریه و یمن ـ را برای ۹۰ روز قطع کرد؛ تصمیمی که هزاران نفر را در فرودگاه‌های سراسر آمریکا به خیابان کشاند و موج سه‌روزه اعتراضات را شکل داد. این رویداد و نمونه‌های مشابه نشان دادند که در جامعه‌ای با شکاف‌های عمیق سیاسی، مسأله مهاجرت همچنان یکی از ابزارهای اصلی تحریک افکار عمومی و تشدید قطب‌بندی است. این گزارش در ادامه مهم‌ترین اقدامات مهاجرتی دولت ترامپ در سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ را مرور می‌کند، پیامدهای اجتماعی و حقوقی آن‌ها را توضیح می‌دهد، تغییرات این سیاست‌ها در دوره بایدن را بررسی می‌کند، مواضع ترامپ در کارزار ۲۰۲۴ را تحلیل می‌کند و در نهایت اثرات رسانه‌ای و سیاسی این موضوع را نشان می‌دهد.

اقدامات دوران ریاست‌جمهوری اول (۲۰۱۷–۲۰۲۱)

فرمان منع ورود اتباع کشورهای مسلمان

دولت ترامپ در ۲۷ ژانویه ۲۰۱۷ (اولین هفته ریاست) فرمان اجرایی ۱۳۷۶۹ را صادر کرد که ورود اتباع ۷ کشور عمدتاً مسلمان را برای ۹۰ روز ممنوع می‌کرد. این فرمان که به «ممنوعیت مسلمانان» شهرت یافت، محدودیت‌های شدیدی برای مهاجران و پناهجویان از این کشورها در نظر می‌گرفت و پذیرش پناهجویان سوریه را نامحدوداً به تعویق می‌انداخت. اجرای این فرمان بلافاصله با اعتراضات گسترده مردمی در فرودگاه‌ها و ممانعت قضایی مواجه شد . دادگاه‌های فدرال ایالت واشینگتن و ایالت‌های دیگر به‌طور موقت مانع اجرای فرمان شدند و پس از اصلاحات در مارس و سپتامبر ۲۰۱۷ (فرمان‌های ۱۳۷۸۵ و Proclamation 9645) محدودیت‌ها مجدداً اعمال شدند. در نهایت، دیوان عالی آمریکا در ژوئن ۲۰۱۸ حکم داد که نسخه نهایی این ممنوعیت مطابق قانون است و آن را در قالب نسخه اصلاح‌شده تایید کرد .

سیاست جدایی خانواده‌ها در مرز مکزیک

در بهار ۲۰۱۸ دولت ترامپ با اعلام «سیاست تحمل صفر» (Zero Tolerance) ورود غیرقانونی به آمریکا را جرم‌انگاری کرد و تمام بزرگسالان غیرقانونی را تحت تعقیب کیفری قرار داد. نتیجه این سیاست، جدا شدن کودکان از والدین‌شان در مرزهای جنوب آمریکا بود. طبق گزارش انجمن مهاجرت آمریکا (American Immigration Council)، حدود ۳٬۰۰۰ کودک در این دوره از والدین‌شان جدا ماندند و بسیاری از آن‌ها ماه‌ها تا سال‌ها در سرپناه‌ها رها شدند؛ برخی حتی پس از لغو سیاست هنوز به خانواده‌های‌شان بازنگشته‌اند . تصاویر کودکان عزادار در قفس‌های بازداشت و واکنش منفی بین‌المللی شدید (از پاپ فرانسیس تا سازمان ملل) موجب خشم عمومی شد؛ برای نمونه نخست‌وزیر وقت بریتانیا این تصاویر را «عمیقاً تکان‌دهنده» خواند و مقامات اروپایی و سازمان‌های حقوق بشری آن را «غیرانسانی» توصیف کردند . فشار افکار عمومی و اعتراض رسانه‌ای سرانجام به فرمان اجرایی ترامپ برای پایان جدا کردن خانواده‌ها در ژوئن ۲۰۱۸ منجر شد.

احداث دیوار مرزی و اعلام وضعیت اضطراری

ترامپ ساخت دیوار در مرز مکزیک را به وعده اصلی کارزار خود تبدیل کرد. کنگره با بودجه‌گذاری کامل این پروژه مخالفت کرد. ترامپ در فوریه ۲۰۱۹ به قانون «وضعیت‌های اضطراری ملی» تکیه کرد و وضعیت اضطراری اعلام کرد. او با این تصمیم حدود ۶.۵ میلیارد دلار از منابع وزارت دفاع را به سمت دیوار منتقل کرد. این اقدام واکنش‌های تند در کنگره، رسانه‌ها و محافل حقوقی ایجاد کرد. چندین ایالت و نهاد مدنی علیه استفاده از اختیارات فوق‌العاده ریاست‌جمهوری شکایت کردند. یکی از مهم‌ترین پرونده‌ها California v. Trump بود. دادگاه استیناف ناحیه نهم در ژوئن ۲۰۲۰ رأی داد که دیوار مرزی «ضرورت نظامی پیش‌بینی‌نشده» نیست. دادگاه گفت انتقال این بودجه با بند ۸۰۰۵ قوانین نظامی همخوانی ندارد. بر اساس این حکم، دیوان تجدیدنظر تصمیم دادگاه بدوی را تأیید کرد و جلوی استفاده از بودجه نظامی برای ساخت دیوار را گرفت.

سخت‌گیری در اعطای گرین‌کارت، پناهندگی و ویزای کار

دولت ترامپ در دوره اولش مهاجرت قانونی را نیز سخت محدود کرد. او سقف پذیرش پناهندگان را به حداقل تاریخی رساند. آمریکا در سال مالی ۲۰۱۸ فقط حدود ۱۸ هزار پناهنده پذیرفت. دولت ترامپ در سال ۲۰۱۹ قانون «پرداخت عمومی» را بازنویسی کرد و معیارها را آن‌قدر سخت کرد که گرفتن گرین‌کارت برای افراد کم‌درآمد تقریباً غیرممکن شد. ترامپ صدور ویزاهای کاری موقت مانند H-1B و H-2B را هم موقتاً متوقف کرد. او در آوریل ۲۰۲۰ با یک فرمان اجرایی، صدور بسیاری از گرین‌کارت‌های خانوادگی و شغلی را برای ۶۰ روز مسدود کرد. دولت ترامپ در ۲۰۱۹ برنامه «اقامت در مکزیک» (MPP) را اجرا کرد و بسیاری از متقاضیان پناهندگی را مجبور کرد تا زمان رسیدگی به پرونده، در مکزیک بمانند. همه این سیاست‌ها به شعار او یعنی «اول آمریکا» برمی‌گشت. ترامپ با این رویکرد می‌خواست پیام روشن بدهد: ورود مهاجران باید کم شود و شهروندان آمریکا باید اولویت داشته باشند.

تغییر در قوانین DACA (حفاظت مهاجران کودکی)

برنامه حمایت از کودکان مهاجر (DACA) که  امتیاز موقت کار و اقامت می‌داد، یکی از اهداف اصلی مهاجرتی ترامپ بود. او در سپتامبر ۲۰۱۷ رسماً اعلام کرد قصد لغو DACA را دارد، ولی این اقدام با واکنش دادگاه‌ها مواجه شد. دیوان عالی در ژوئن ۲۰۲۰ با رای ۵–۴ تصمیم ترامپ را «آرایشی غیرمنصفانه» خواند و حکم داد که لغو DACA مطابق قانون آیین اداری آمریکا نبوده و باید مجدداً بررسی شود . نتیجه آن شد که دست‌کم برای دوران باقی‌مانده ریاست‌جمهوری ترامپ، صدور حفاظت جدید یا تمدید وضعیت «دریم‌رز»ها به‌طور موقت متوقف نشد. با این حال دولت وقت صلاحیت‌های خود را برای پذیرش متقاضیان جدید به‌کار نگرفت، و اکنون این برنامه مجدداً توسط بایدن ادامه دارد.

اخراج‌های گسترده و سیاست‌های سخت مرزی

ترامپ بارها وعده «اخراج میلیون‌ها مهاجر غیرقانونی» را داد و تلاش‌هایی برای افزایش بازداشت‌ها و اخراج‌ها در سراسر کشور ترتیب داد. نهادهای دولتی گزارش دادند که دستگیری‌های داخل کشور توسط پلیس مهاجرت (ICE) پس از امضای دستور اجرایی ۱۳۷۶۶ در ژانویه ۲۰۱۷ تا ۳۰٪ افزایش یافت . با این حال گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد در سال مالی ۲۰۱۸ مجموع حدود ۳۳۷ هزار نفر از کشور خارج شدند (افزایشی ۱۷٪ نسبت به سال قبل) ولی این رقم کمتر از سطح اخراج‌های اوایل دهه ۲۰۱۰ باقی ماند . در مرز، ترامپ اجرای «قانون اموال دشمن» را برای استفاده از ارتش در عملیات جمع‌آوری مهاجران بررسی کرد. برنامه «باقی ماندن در مکزیک» نیز علاوه بر محدود کردن روند پناهندگی، تحت شرایطی مهاجران را مجبور می‌کرد مدتی طولانی در مکزیک بمانند . به علاوه عنوان «وضعیت اضطراری سلامت» (ماده ۴۲ کرونا) که پیش از ترامپ عملاً آغاز شده بود، برای اخراج سریع مهاجران در دوران کووید-۱۹ فعال ماند. مجموع این اقدامات، سیاست «صفر مهاجر غیرمجاز» ترامپ را به اجرا گذاشت.

پیامدهای اجتماعی، سیاسی و حقوقی

اجتماعی

سیاست‌های مهاجرتی سخت ترامپ با واکنش گسترده‌ای در داخل آمریکا مواجه شد. نخست، اعتراضات مردمی و سازمان‌های غیردولتی در همان روزهای اول بزرگ‌ترین جنگ‌افروزی سیاست مهاجرتی او را شاهد بود. برای مثال فرمان منع اولیه ورود به آمریکا در ژانویه ۲۰۱۷ سه روز تظاهرات در فرودگاه‌های آمریکا را موجب شد و ده‌ها هزار نفر در شهرها گرد هم آمدند. سازمان‌های حقوق بشر مانند اتحادیه آزادی‌های مدنی آمریکا (ACLU) سیاست‌های ترامپ را تبعیض‌آمیز و خلاف قانون اساسی خواندند و بارها در دادگاه اقامه دعوی کردند. واکنش نخبگان سیاسی هم دو قطبی بود و شکاف‌های حزبی را تشدید کرد.

حقوقی

از منظر حقوقی، دولت ترامپ بارها به علت مغایرت با قانون اساسی و تعهدات بین‌المللی از سوی دادگاه‌های فدرال محکوم شد. دیوان عالی آمریکا نسخه نهایی «ممنوعیت مسلمانان» را صرفاً بر اساس اختیارات اجرایی دولت پذیرفت ، اما نسخه‌های قبلی آن به مداخله قضایی منجر شد. لغو کامل DACA نیز توسط همان دادگاه ارشد متوقف شد . فرمان وضعیت اضطراری و انحراف بودجه نظامی برای دیوار در دادگاه‌های فدرال نقد شد: دادگاه تجدیدنظر ناحیه نهم در ژوئن ۲۰۲۰ حکم داد که انتقال بودجه نظامی به ساخت دیوار مجاز نیست . این احکام قانونی باعث شده بسیاری از اقدامات ترامپ نتوانند کامل اجرا شوند و ده‌ها دعوی قضایی دیگر همچنان در جریان است.

سیاسی

پیامد سیاسی این سیاست‌ها نیز چشمگیر بود. در سطح داخلی، حزب دموکرات سیاست‌های مهاجرتی ترامپ را آماج حملات قرار داد و از آن برای بسیج پایگاه رأی دهندگان اقلیت استفاده کرد، اما همزمان بخش اعظم رأی‌دهندگان جمهوری‌خواه از سخت‌گیری‌های مرزی استقبال کردند. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد اکثریت جمهوری‌خواهان افزایش اخراج مهاجران غیرمجاز را هدف مهمی می‌دانند . در سطح بین‌المللی، مقام‌های سیاسی و سازمان‌های جهانی این سیاست‌ها را محکوم کردند. به‌عنوان مثال، بسیاری از رهبران کشورهای غربی (از نخست‌وزیر بریتانیا تا پاپ فرانسیس) سیاست جدایی کودکان را «غیرانسانی» خواندند . در سازمان ملل نیز کمیته‌های حقوق بشر بارها هشدار دادند این گونه اقدامات ناقض معاهدات بین‌المللی حقوق بشر است.

اعتراضات قضایی و ایالتی نیز گسترده بود. ایالت‌هایی مانند واشینگتن و کالیفرنیا با دادخواست‌های متعدد جلوی اجرای بخش‌هایی از این سیاست‌ها را گرفتند. در سال ۲۰۱۹ دادگاه‌های فدرال مناطقی در کالیفرنیا و نیومکزیکو حکم موقت به توقف بخشی از اعلام وضعیت اضطراری ترامپ دادند. در نهایت خود کنگره نیز در سال ۲۰۱۹ قطعنامه‌ای برای پایان یافتن وضعیت اضطراری صادر کرد که البته ترامپ با وتو آن را معلق گذاشت. نکته مهم این است که واکنش‌های افکار عمومی و دستگاه قضایی توانست تا حدی سیاست‌های مهاجرتی سخت دولت ترامپ را تعدیل کند یا دست‌کم اجرای کامل آن را به چالش بکشد.

سیاست‌ها در دوران بایدن و تلاش ترامپ برای بازگرداندن آنها

با آغاز ریاست‌جمهوری جو بایدن در ژانویه ۲۰۲۱، بسیاری از اقدامات مهاجرتی ترامپ لغو یا تعدیل شد. بایدن از روز نخست فرمان‌های منع ورود (موسوم به «ممنوعیت مسلمانان») را لغو کرد . همچنین برنامه « ماندن در مکزیک» (MPP) که ترامپ ۲۰۱۹ راه‌اندازی کرده بود، در سال اول بایدن تعلیق شد و دادگاه عالی آمریکا در ژوئن ۲۰۲۲ حق دولت را برای توقف آن تأیید کرد . به این ترتیب متقاضیان پناهندگی می‌توانند مجدداً در آمریکا منتظر رسیدگی پرونده‌شان باشند. افزون بر این، سیاست مرزبانی اضطراری مربوط به کرونا (عنوان ۴۲) نیز به‌تدریج در سال ۲۰۲۲ و اوایل ۲۰۲۳ تعدیل شد. بایدن در حوزه ویزا نیز سقف پذیرش پناهنده را افزایش داد و دسترسی به برنامه‌های قانونی را آسان‌تر کرد. دیوار مرزی نیمه‌کاره ترامپ نیز متوقف شد، گرچه بخش‌هایی از آن که در حال ساخت بودند تکمیل شد.

با وجود تغییر دولت، بحران‌های مرزی در دوره بایدن شدت یافت. موج‌های تازه مهاجران از آمریکای لاتین فشار سنگینی بر سیستم مهاجرتی آمریکا ایجاد کرد. ترامپ و جمهوری‌خواهان این وضعیت را نشانه‌ی ضعف بایدن معرفی کردند و آن را به محور حملات انتخاباتی تبدیل کردند. ترامپ در کارزار ۲۰۲۴ بارها گفت اگر پیروز شود سیاست‌های سخت‌گیرانه دوره اولش را بازمی‌گرداند. او وعده داد «بزرگ‌ترین عملیات اخراج تاریخ آمریکا» را اجرا کند. همچنین مهاجران غیرقانونی را با عباراتی تند مانند «قاتل» و «تجاوزگر» خطاب کرد تا در رأی‌دهندگان احساس ترس ایجاد کند. او بار دیگر از «ساخت دیوار» و اجرای فوری قوانین مهاجرتی سخن گفت. گزارش‌های رسانه‌ای نیز می‌گویند ترامپ قصد دارد برای اجرای اخراج گسترده از تمام ابزارهای دولت استفاده کند؛ از ارتش گرفته تا فشار دیپلماتیک. حتی برخی منابع ادعا می‌کنند او به استفاده از قوانین اضطراری و جنگی هم فکر می‌کند.

تحلیل رسانه‌ای و اثرگذاری سیاسی

در عرصه رسانه و سیاست داخلی آمریکا، بازیگران سیاسی عمداً از مهاجرت برای دامن‌زدن به قطبی‌سازی استفاده می‌کنند. رسانه‌های محافظه‌کار، به‌ویژه شبکه‌هایی مانند فاکس‌نیوز، مستقیماً زبان تند ترامپ درباره «جرایم مهاجران» و «تهدید مهاجران غیرقانونی» را بازتاب می‌دهند و از همین بازتاب برای جذب رأی‌دهندگانی بهره می‌برند که نسبت به امنیت مرزی احساس نگرانی دارند. کارشناسان بسیاری توضیح می‌دهند که ترامپ با لفاظی‌های تند و آمارسازی‌های اغراق‌آمیز ـ برای نمونه، طرح ادعای ورود «۲۱ میلیون مهاجر غیرمجاز» در دولت بایدن در حالی که آمار واقعی حدود ۵٫۷ میلیون است ـ عملاً اضطراب و خشم بخش بزرگی از رأی‌دهندگان جمهوری‌خواه را تحریک می‌کند. او در هفته‌های پایانی کارزار ۲۰۲۴ شدت شعارهای ضد مهاجرت را آن‌قدر بالا برد که برخی رسانه‌ها گزارش دادند ترامپ حتی به سمت تصویرسازی‌های خونین و خشونت‌آمیز علیه کودکان رفت و در مواردی مهاجران را «خون‌آشام» توصیف کرد.

نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند سیاست‌های مهاجرتی ترامپ موقعیت او را در میان جمهوری‌خواهان تقویت می‌کند. در نظرسنجی پیو در سال ۲۰۱۹، ۸۳ درصد از رای‌دهندگان این حزب «افزایش اخراج مهاجران غیرقانونی» را ضروری دانستند؛ در حالی که تنها یک‌سوم دموکرات‌ها چنین نظری داشتند. این اختلاف بزرگ، مهاجرت را به نقطه اتصال درون حزب جمهوری‌خواه تبدیل کرده است. بسیاری از حامیان ترامپ با این موضوع احساس هویت مشترک پیدا می‌کنند. انجمن سیاست مهاجرت نیز می‌گوید این حوزه همچنان یک «موضوع قطبی» است. هرچند افکار عمومی رویکرد سخت‌گیرانه ترامپ را نمی‌پسندد، او از نگرانی‌های پایگاه خود برای بسیج رای‌دهندگان استفاده می‌کند. رسانه‌های آمریکا هم این فضا را ملتهب‌تر می‌کنند. شبکه‌های نزدیک به ترامپ مهاجرت را «تهدید امنیتی» توصیف می‌کنند. رسانه‌های منتقد این نگاه را «ترس‌سازی» می‌نامند. نتیجه این وضعیت روشن است: مهاجرت به یکی از اصلی‌ترین میدان‌های نزاع سیاسی در آمریکا تبدیل شده است.

نتیجه‌گیری

سیاست‌های مهاجرتی ترامپ در سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ دامنه گسترده‌ای داشت. او ورود اتباع چند کشور را ممنوع کرد. در مرزها، جدایی کودک و والدین را اجرا کرد. پروژه دیوار مرزی را پیش برد و اخراج‌ها را افزایش داد. این اقدامات موجی از واکنش‌های حقوقی و اجتماعی ایجاد کرد. بسیاری از آنها در دادگاه‌ها متوقف شد یا محدود شد. با آمدن بایدن بخشی از این سیاست‌ها لغو شد، اما پیامدهای دوره ترامپ باقی ماند. مهاجرت همچنان یکی از حساس‌ترین مباحث سیاسی آمریکاست. ترامپ در کارزار ۲۰۲۴ دوباره مهاجرت را در مرکز پیام‌های انتخاباتی خود قرار داد. او از این موضوع برای تحریک ترس‌ها و بسیج پایگاه وفادار خود استفاده کرد. سیاست‌های او قطبی‌سازی را تشدید کرد و مرزهای سیاسی را سخت‌تر ساخت. بایدن برای ایجاد تغییر اساسی با موانع جدی روبه‌رو شد. آینده مهاجرت در آمریکا هنوز نامطمئن است و نقش مهمی در تعادل قدرت ایفا می‌کند.

نکته :این گزارش به تحولات این حوزه تا سال ۲۰۲۴ پرداخته است.

منابع

1. https://www.americanimmigrationcouncil.org/report/family-separation-policy/#:~:text=In%20the%20spring%20and%20summer,of%20Health%20and%20Human%20Services
2. https://www.migrationpolicy.org/article/harris-trump-election-border#:~:text=With%20a%20polarized%20electorate%2C%20immigration,outcome%20of%20the%20race%2C%20the
3. https://www.aclunc.org/sites/muslim-ban/#:~:text=Trump%27s%20Executive%20Order%2013769%20suspends,at%20airports%20across%20the%20nation
4. https://www.justsecurity.org/58783/global-responses-president-trumps-family-separation-zero-tolerance-detention-policy/#:~:text=British%20Prime%20Minister%20Theresa%20May%3A
5. https://www.pewresearch.org/short-reads/2020/03/02/how-border-apprehensions-ice-arrests-and-deportations-have-changed-under-trump/#:~:text=A%20little%20over%20half%20of,illegally%20to%20stay%20in%20the
6. https://www.migrationpolicy.org/article/harris-trump-election-border#:~:text=Trump%20and%20his%20campaign%20have,are%20asylum%20seekers%2C%20and%20820%2C000
7. https://www.aclu.org/trump-on-immigration#:~:text=the%20U,human%20rights%20at%20the%20border
8. https://www.reuters.com/world/us/trumps-already-harsh-rhetoric-migrants-is-turning-darker-election-day-nears-2024-10-04/#:~:text=Trump%20has%20for%20years%20portrayed,is%20elected%20on%20%20109