پرونده‌های صلح در دوران پرزیدنت ترامپ (۲۰۱۷–۲۰۲۵)

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، خود را یک میانجی صلح و معامله‌گر موفق در سیاست خارجی معرفی می‌کند. او بارها تأکید کرده که در دوران ریاست‌جمهوری‌اش جنگ تازه‌ای آغاز نشد. او حتی میگوید به چند مناقشه بین‌المللی پایان داده یا از تشدید آن‌ها جلوگیری کرده است. این گزارش مهم‌ترین پرونده‌های صلح و توافق‌های بین‌المللی دوران ترامپ را بررسی می‌کند. تمرکز اصلی بر توافق‌های رسمی، مانند «توافق‌های ابراهیم»، و تلاش‌های غیررسمی او برای کاهش تنش است؛ از کره شمالی و افغانستان گرفته تا کوزوو و آمریکای لاتین.

این گزارش، ادعاهای دولت ترامپ درباره برقراری صلح یا جلوگیری از جنگ را تحلیل می‌کند. همچنین واکنش‌های بین‌المللی به اقدامات او و سرنوشت این توافق‌ها در دوران ریاست‌جمهوری جو بایدن را بررسی می‌کند. این ارزیابی نشان می‌دهد که اگرچه ترامپ با رویکردی معاملاتی و سریع برخی توافق‌های تاریخی را رقم زده است اما بسیاری از این توافق‌ها با چالش‌های جدی در پایداری و اجرا روبه‌رو شدند.

توافق‌های رسمی صلح در دوره ترامپ

توافق‌های ابراهیم: عادی‌سازی روابط اسرائیل و کشورهای عربی

موارد بیشتر

چرا ترامپ خبرنگاران را دشمن خود می داند؟

نوسانات محبوبیت ترامپ: سفری پرتلاطم از نامزدی تا بازگشت به قدرت

ترامپ علیه بریکس: تهدیدی که نظم جهانی را به لرزه درآورد

تصویر: دونالد ترامپ به‌همراه بنیامین نتانیاهو (نخست‌وزیر اسرائیل) و وزرای خارجه بحرین و امارات پس از امضای توافق‌های ابراهیم در کاخ سفید، ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۰ میلادی.

یکی از برجسته‌ترین دستاوردهای سیاست خارجی ترامپ «توافق‌های ابراهیم» بود. این توافق‌ها روند عادی‌سازی روابط دیپلماتیک میان اسرائیل و چند کشور عربی را آغاز کرد. اسرائیل، امارات و بحرین در ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۰ این توافق‌ها را در کاخ سفید امضا کردند. برای نخستین بار پس از پیمان صلح اردن و اسرائیل در سال ۱۹۹۴، کشورهای عربی تازه‌ای اسرائیل را به رسمیت شناختند و مسیر جدیدی در روابط منطقه‌ای گشودند.

در ماه‌های بعد، سودان و مراکش نیز با میانجی‌گری آمریکا به این روند پیوستند. هر کشور در ازای عادی‌سازی روابط امتیاز مشخصی دریافت کرد. آمریکا نام سودان را از فهرست کشورهای حامی تروریسم حذف کرد و وعده حمایت مالی داد. واشنگتن همچنین حاکمیت مراکش بر صحرای غربی را به رسمیت شناخت و جایگاه رباط را تقویت کرد.

توافق‌های ابراهیم به همکاری عملی انجامید، نه صرفاً بیانیه سیاسی. اسرائیل و امارات توافق تجارت آزاد امضا کردند. امارات به یکی از شرکای اصلی تجاری اسرائیل بدل شد. رزمایش‌های نظامی مشترک شکل گرفت. قراردادهای تسلیحاتی امضا شد. دولت ترامپ این روند را دستاوردی تاریخی دانست و نام «ابراهیم» را برای تأکید بر میراث مشترک ادیان انتخاب کرد.

واکنش ها به توافق های ابراهیم

با این حال، واکنش‌ها به توافق‌های ابراهیم یکدست نماند. بسیاری از دولت‌های غربی و برخی کشورهای منطقه از عادی‌سازی روابط استقبال کردند. دولت بریتانیا این توافق‌ها را مثبت ارزیابی کرد، اما تأکید داشت که آن‌ها جایگزین مذاکرات مستقیم اسرائیل و فلسطینیان برای راه‌حل دوکشوری نمی‌شوند. در مقابل، رهبری فلسطین این روند را به‌شدت محکوم کرد و آن را «خنجر از پشت» خواند. مقام‌های فلسطینی گفتند این توافق‌ها بدون توجه به حقوق مردم فلسطین و بدون پیشرفت در مسیر تشکیل کشور مستقل انجام شد. افکار عمومی در بسیاری از کشورهای عربی نیز با این عادی‌سازی مخالفت کرد و آن را عدول از آرمان فلسطین دانست. در سوی دیگر، ایران واکنشی منفی نشان داد و این ائتلاف جدید را تهدیدی مستقیم علیه خود تلقی کرد. نگرانی مشترک از نفوذ منطقه‌ای ایران، یکی از عوامل اصلی نزدیکی کشورهای عرب سنی و اسرائیل در شکل‌گیری این توافق‌ها بود.

توافق ایالات متحده و طالبان: خروج از افغانستان

تصویر: زلمی خلیل‌زاد (نماینده آمریکا) و ملا عبدالغنی برادر (نماینده طالبان) در حال امضای «توافق‌نامه آوردن صلح به افغانستان» – دوحه، ۲۹ فوریه ۲۰۲۰.

دولت ترامپ با شعار پایان دادن به «جنگ‌های بی‌پایان»، خروج از افغانستان را در دستور کار قرار داد. این رویکرد به توافق آمریکا و طالبان انجامید که ۲۹ فوریه ۲۰۲۰ در دوحه امضا شد. واشنگتن این توافق را «توافق‌نامه برای آوردن صلح به افغانستان» نامید و هدف آن را پایان جنگ ۲۰ ساله اعلام کرد. آمریکا و ناتو تعهد دادند طی ۱۴ ماه نیروهای خود را خارج کنند. طالبان نیز وعده داد از فعالیت گروه‌های تهدیدکننده امنیت آمریکا جلوگیری کند و گفت‌وگو با دولت افغانستان را آغاز کند. شورای امنیت سازمان ملل از این توافق حمایت کرد و آن را تأیید نمود.

آمریکا اجرای توافق را سریع آغاز کرد و شمار نیروهایش را کاهش داد. تا اوایل ۲۰۲۱ فقط ۲۵۰۰ سرباز آمریکایی در افغانستان باقی ماندند. با این حال، طالبان حملات خود علیه نیروهای دولتی را متوقف نکرد. خشونت‌ها ادامه یافت و تلفات زیادی بر جا گذاشت. این وضعیت تردیدها درباره اثربخشی توافق را افزایش داد.

منتقدان گفتند دولت ترامپ برای خروج سریع، امتیازهای زیادی به طالبان داد. آن‌ها به حذف دولت کابل از مذاکرات دوحه اعتراض کردند. این تصمیم روحیه نیروهای امنیتی افغانستان را تضعیف کرد. با قطع حمایت هوایی و لجستیکی آمریکا، ارتش افغانستان توان دفاع مستقل نداشت.

فرجام توافق دوحه در دولت بایدن

در نهایت، دولت بایدن به توافق دوحه پایبند ماند و خروج کامل نیروهای آمریکا را اجرا کرد. این روند در آگوست ۲۰۲۱، با چند ماه تأخیر، به پایان رسید. پیامد آن سنگین بود. دولت افغانستان فروپاشید و طالبان در ۱۵ آگوست ۲۰۲۱ کابل را تصرف کرد و دوباره قدرت را به دست گرفت. جنگ ۲۰ ساله پایان یافت، اما صلحی پایدار شکل نگرفت. بسیاری از تحلیل‌گران توافق دوحه را معامله‌ای برای خروج آمریکا می‌دانند، نه یک توافق صلح واقعی. طالبان به‌جای مصالحه سیاسی، از خلأ قدرت استفاده کرد و با ابزار نظامی حاکم شد. با این حال، ترامپ و حامیانش خروج از طولانی‌ترین جنگ آمریکا را یک دستاورد مهم توصیف می‌کنند. منتقدان اما آشوب فرودگاه کابل و تهدید جان مردم افغانستان را نتیجه شتاب‌زدگی در این تصمیم می‌دانند.

توافق صربستان و کوزوو در واشنگتن (۲۰۲۰)

یکی دیگر از تلاش‌های صلح ترامپ به مناقشه دیرینه صربستان و کوزوو مربوط می‌شد. کوزوو در سال ۲۰۰۸ اعلام استقلال کرد، اما صربستان هنوز آن را به رسمیت نشناخت. تنش‌های سیاسی و قومی ادامه یافت. اتحادیه اروپا از ۲۰۱۱ گفت‌وگوها را پیش برد، اما مذاکرات به بن‌بست رسید. ترامپ این رکود را فرصتی برای ورود آمریکا دید.

در سپتامبر ۲۰۲۰، کاخ سفید میزبان رهبران صربستان و کوزوو شد. آن‌ها سندی موسوم به «توافق واشنگتن» را امضا کردند. هر طرف نامه‌ای جداگانه اما همسان به ترامپ تحویل داد. توافق بر عادی‌سازی اقتصادی تمرکز داشت. اتصال حمل‌ونقل، همکاری زیرساختی، رفت‌وآمد منطقه‌ای و شناسایی متقابل مدارک در دستور کار قرار گرفت. ترامپ کاهش تنش سیاسی را از مسیر اقتصاد دنبال کرد.

این توافق بندهای سیاسی مهمی هم داشت. کوزوو و اسرائیل روابط دیپلماتیک برقرار کردند. صربستان وعده داد سفارت خود را به اورشلیم منتقل کند. کوزوو برای نخستین‌بار اسرائیل را به رسمیت شناخت. اسرائیل نیز استقلال کوزوو را پذیرفت. این گام ابتکار بالکان را به سیاست خاورمیانه‌ای ترامپ پیوند زد، هرچند صربستان هنوز وعده خود را اجرا نکرده است.

واکنش‌ها به توافق واشنگتن

دولت ترامپ این توافق را «دستاوردی تاریخی» نامید و برخی رسانه‌ها آن را گامی مهم به سوی صلح در بالکان دانستند، اما بسیاری از ناظران اروپایی اثر آن را محدود و نمادین ارزیابی کردند. اتحادیه اروپا از ورود آمریکا ناخشنود بود، زیرا سال‌ها روند گفت‌وگوها را هدایت کرده بود و بند انتقال سفارت به اورشلیم را ناسازگار با سیاست‌های خود می‌دانست. در داخل صربستان و کوزوو، توافق تغییری در مواضع اصلی ایجاد نکرد؛ صربستان همچنان کوزوو را بخشی از خاک خود می‌داند و کوزوو بر استقلالش تأکید دارد. با این حال، برخی تحلیل‌گران نقش آمریکا را بازدارنده توصیف می‌کنند. آلبین کورتی گفت میانجی‌گری واشنگتن در سال ۲۰۲۳ از تشدید خطرناک تنش‌ها جلوگیری کرد. در مجموع، توافق واشنگتن صلح نهایی نساخت و تنها یک آتش‌بس اقتصادی–سیاسی ایجاد کرد. تنش‌ها در شمال کوزوو همچنان ادامه دارد.

توافق صلح غزه با اسرائیل(۲۰۲۵)

ترامپ پیش از ورود به کاخ سفید در پست Truth Social خود هشدار داد: «اگر گروگان‌ها قبل از ۲۰ ژانویه ۲۰۲۵ آزاد نشوند، در خاورمیانه (و به سوی کشورهایی که مسئول این جنایات هستند) همه جهنم در انتظار است» . این بیانیهٔ صریح، تلاشی برای فشار بر اسرائیل و حماس به منظور پایان جنگ بود. در ۲۸ شهریور ۱۴۰۴ (۲۹ سپتامبر ۲۰۲۵)، ترامپ در یک کنفرانس خبری مشترک با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، یک طرح جامع ۲۰ بندی صلح در غزه را اعلام کرد . او گفت در صورت پذیرفتن این طرح از سوی هر دو طرف، «جنگ فوراً پایان می‌یابد» و نیروهای اسرائیلی به خطوط تعیین‌شده بازمی‌گردند . ترامپ در ادامه، نجات همه گروگان‌ها را ظرف ۷۲ ساعت پس از آتش‌بس و تبادل هزاران زندانی میان دو طرف پیش‌بینی کرد .

طرح ۲۰ بندی آتش بس

طرح ۲۰ بندی ترامپ شامل آتش‌بس فوری، آزادی تمامی گروگان‌ها (زنده و درگذشته) و تبادل آنها با زندانیان فلسطینی ، نابودی زیرساخت‌های نظامی حماس و خلع سلاح غزه ، و تشکیل دولت موقت تکنوکرات در غزه تحت نظارت بین‌المللی (هیأت صلح به ریاست ترامپ) بود. هدف از این طرح ایجاد «منطقه‌ای عاری از تروریسم» و بازسازی اقتصادی گسترده غزه برای مردم آن تعیین شده بود .

ترامپ شخصاً تعهد کرد پس از پذیرش طرح، کمک‌های بین‌المللی لازم را به غزه ارسال کند و «هیأتی موسوم به هیأت صلح» به ریاست او و با حضور رهبران کشورهای مرتبط (از جمله تونی بلر) مسئول بازسازی و نظارت در غزه شود .

در ۱۳ مهر ۱۴۰۴ (۱۳ اکتبر ۲۰۲۵) کاخ سفید اعلامیه‌ای مشترک منتشر کرد که در آن رهبران کشورهای منطقه «از تلاش‌های صادقانهٔ ترامپ برای پایان جنگ در غزه و تأمین صلح پایدار منطقه‌ای حمایت» کردند . این اعلامیه بر حل اختلافات از طریق دیپلماسی، مذاکره و حفظ حقوق مردم تأکید داشت و تعهد ترامپ به «صلح پایدار» را ارج نهاد .

توافق آذربایجان وارمنستان (۲۰۲۵)

در دوره دوم ریاست‌جمهوری، دونالد ترامپ میزبان یک اجلاس صلح کم‌سابقه میان ارمنستان و آذربایجان در کاخ سفید شد. در ۸ اوت ۲۰۲۵، نیکول پاشینیان و الهام علی‌اف به دعوت مستقیم ترامپ به واشنگتن آمدند. ترامپ ابتدا با هر دو رهبر دیدار دوجانبه داشت و سپس سه طرف در مراسمی رسمی یک «اعلامیه مشترک» امضا کردند. رسانه‌ها این رویداد را «اجلاس صلح تاریخی» نامیدند. نشست واشنگتن دو دستاورد عملی داشت. وزرای خارجه دو کشور پیش‌نویس معاهده صلح دوجانبه را پاراف کردند، هرچند امضای نهایی انجام نشد. همچنین سه کشور یک سند ابتدایی درباره اتصال منطقه‌ای امضا کردند. دولت ترامپ این دستاوردها را گامی تعیین‌کننده برای پایان دادن به دهه‌ها مناقشه در قفقاز جنوبی توصیف کرد.

مسیر ترامپ یا کریدور زنگزور

محور اقتصادی این نشست پروژه‌ای به نام «مسیر ترامپ برای صلح بین‌المللی» یا TRIPP بود. این طرح یک کریدور ترانزیتی ۴۳ کیلومتری از جنوب ارمنستان ایجاد می‌کند تا خاک اصلی آذربایجان به نخجوان و سپس ترکیه متصل شود. توافق تصریح کرد که حاکمیت مسیر در اختیار ارمنستان باقی می‌ماند. در مقابل، ایالات متحده حق توسعه، سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری اقتصادی از این مسیر را به دست آورد. ترامپ این پروژه را بخش جدایی‌ناپذیر بسته صلح معرفی کرد. او تأکید داشت که شرکت‌های خصوصی آمریکایی اجرای آن را بر عهده می‌گیرند. مایک پومپئو نیز اعلام کرد دولت ترامپ صلح را از مسیر تجارت، سرمایه‌گذاری و بهبود معیشت مردم منطقه دنبال می‌کند.

اعلامیه مشترک واشنگتن یک معاهده نهایی نبود، بلکه چارچوب صلح را مشخص کرد. دو کشور یکدیگر را به‌طور رسمی به‌عنوان دولت‌های مستقل با تمامیت ارضی به رسمیت شناختند. آن‌ها متعهد شدند روابط دیپلماتیک برقرار کنند و مرزها را برای تردد باز بگشایند. کمیسیون‌های مشترک مرزبندی شکل گرفت و برخی بخش‌های مرزی، از جمله حدود ۱۳ کیلومتر در شمال، تعیین تکلیف شد. طرفین بازگرداندن اسرا و همکاری برای شناسایی مفقودان جنگ‌های گذشته را پذیرفتند. همچنین تصمیم گرفتند دعاوی حقوقی خود را از دیوان‌های بین‌المللی پس بگیرند. آن‌ها به‌طور مشترک خواستار انحلال گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا شدند.

واکنش ایران به این توافقنامه

در کنار مفاد سیاسی، توافق واشنگتن پیامدهای ژئوپلیتیک مهمی داشت. آمریکا با این میانجی‌گری نفوذ سنتی روسیه در قفقاز جنوبی را به چالش کشید. نقش واشنگتن و متحدان غربی پررنگ‌تر شد. توافق همچنین محدودیت‌های نظامی آمریکا علیه باکو را کاهش داد. ترامپ تعلیق بند ۹۰۷ قانون حمایت آزادی را اعلام کرد و راه همکاری تسلیحاتی با غرب را هموار ساخت. در مقابل، ایران با نگرانی به تحولات نگاه می‌کند. کریدور جدید احتمال حضور اقتصادی و حتی امنیتی آمریکا و ترکیه را به مرزهای شمالی ایران نزدیک‌تر می‌کند. تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند تهران برای مهار این روند به همکاری با روسیه و ارمنستان روی آورد.

تلاش‌های دیپلماتیک و میانجی‌گرانه در مناقشات جهانی

گفت‌وگوهای مستقیم با کره شمالی

یکی از غیرمنتظره‌ترین فصل‌های سیاست خارجی ترامپ به دیدارهای رودرروی او با کیم جونگ‌اون بازمی‌گردد. پیش از ترامپ، هیچ رئیس‌جمهور مستقر آمریکا مستقیماً با رهبر کره شمالی ملاقات نکرد. ترامپ پس از ماه‌ها تنش شدید در سال ۲۰۱۷ مسیر تازه‌ای را انتخاب کرد. او در همان دوره، کره شمالی را به «آتش و خشم» تهدید کرد و هم‌زمان پیونگ‌یانگ آزمایش‌های موشکی و هسته‌ای انجام داد. با این حال، ترامپ تصمیم گرفت تقابل را به گفت‌وگو تبدیل کند. او در ژوئن ۲۰۱۸ با کیم در سنگاپور دیدار کرد و این ملاقات توجه جهانیان را برانگیخت. دو طرف این دیدار را تاریخی خواندند. در فوریه ۲۰۱۹، دومین نشست در هانوی برگزار شد، اما به توافق نرسید. با وجود این، ترامپ در ژوئن ۲۰۱۹ قدمی نمادین برداشت. او در منطقه غیرنظامی به خاک کره شمالی رفت و در مرز دو کره با کیم دست داد. این تصاویر جهان را شگفت‌زده کرد.

بیانیه سنگاپور و دیدار هانوی

ترامپ این دیپلماسی شخصی را یک دستاورد بزرگ معرفی کرد و گفت تهدید جنگ هسته‌ای از شبه‌جزیره کره کنار رفته است. او به رابطه خود با کیم جونگ‌اون افتخار می‌کرد و از نامه‌های دوستانه میان آن‌ها سخن می‌گفت. ترامپ باور داشت مذاکره مستقیم در بالاترین سطح بن‌بست قدیمی را شکست. منتقدان اما تأکید می‌کردند او بیش از حد بر نمایش رسانه‌ای تکیه دارد و امتیازهای نمادین را به جای تغییرات واقعی می‌پذیرد.

در عمل، مذاکرات خروجی ملموسی نداشت. دیدار سنگاپور فقط به یک بیانیه کلی درباره خلع سلاح هسته‌ای انجامید و جزئیات روشنی ارائه نداد. نشست هانوی به دلیل اختلاف بر سر تحریم‌ها و خلع سلاح شکست خورد. ترامپ پیشنهاد کیم درباره تعطیلی یونگ‌بیون را نپذیرفت و بدون توافق جلسه را ترک کرد. دیدار سوم در DMZ نیز تشریفاتی ماند و پیشرفتی ایجاد نکرد.

فرجام مذاکرات

تحلیل‌گران می‌گویند سیاست ترامپ تنش‌های مقطعی را کاهش داد، اما به هدف اصلی نرسید. در جریان مذاکرات، کره شمالی آزمایش بمب هسته‌ای و موشک دوربرد را متوقف کرد. با این حال، خلع سلاح اتمی محقق نشد. کیم جونگ‌اون با نمایش دوستی با رئیس‌جمهور آمریکا برای حکومت خود مشروعیت ساخت. او هم‌زمان توان هسته‌ای‌اش را حفظ کرد. در اکتبر ۲۰۲۰، کره شمالی یک موشک بالستیک قاره‌پیما، معروف به «موشک هیولا»، رونمایی کرد. این اقدام پیشرفت برنامه تسلیحاتی را نشان داد. دوره ترامپ نیز بدون حل مسئله‌ای بنیادین پایان یافت. مایک پامپئو بعداً گفت کره شمالی همچنان تهدیدی بسیار جدی است. او تأکید کرد واشنگتن فقط یک توقف موقت ایجاد کرد.

سیاست‌های ترامپ در قبال ایران

ترامپ از همان آغاز، مسیر متفاوتی از دولت اوباما در قبال ایران انتخاب کرد. او در ۸ مه ۲۰۱۸ به‌صورت یکجانبه از برجام خارج شد و سیاست «فشار حداکثری» را به‌جای دیپلماسی توافق‌محور نشاند. این تصمیم، کانال رسمی مذاکره هسته‌ای را بست و سطح تنش را بالا برد. اتحادیه اروپا و سازمان ملل از این اقدام انتقاد کردند و تلاش کردند توافق را زنده نگه دارند، اما واشنگتن مسیر فشار اقتصادی و سیاسی را ادامه داد. ترامپ هدف خود را رسیدن به «توافقی بهتر» اعلام کرد و از همان ابتدا پیام داد که فشار را ابزار اصلی چانه‌زنی می‌داند.

با این حال، ترامپ هم‌زمان درِ مذاکره را کاملاً نبست. در همان بیانیه خروج از برجام اعلام کرد که آمریکا آماده مذاکره برای یک توافق جدید است؛ توافقی که نه‌فقط برنامه هسته‌ای، بلکه نقش منطقه‌ای ایران را نیز محدود کند. چند ماه بعد، در ۳۰ ژوئیه ۲۰۱۸، او در کنفرانس خبری مشترک با نخست‌وزیر ایتالیا گفت حاضر است «بدون هیچ پیش‌شرطی» با حسن روحانی دیدار کند. او تأکید کرد هر زمان ایران بخواهد، ملاقات انجام می‌شود و این دیدار می‌تواند برای همه طرف‌ها مفید باشد. این اظهارات نشان داد که ترامپ فشار و مذاکره را به‌طور هم‌زمان پیش می‌برد.

اوج تنش و بحران

تنش‌ها در ژانویه ۲۰۲۰ به نقطه اوج رسید. آمریکا قاسم سلیمانی را ترور کرد و ایران با حمله موشکی پاسخ داد. دو طرف تا آستانه جنگ پیش رفتند، اما در همان مقطع از درگیری مستقیم عبور کردند. ترامپ این رویکرد را نشانه بازدارندگی دانست. او بارها گفت فشار اقتصادی و نظامی، ایران را از گام‌های بعدی بازمی‌دارد. در ادامه، در بحبوحه رقابت انتخاباتی ۲۰۲۰، ترامپ ادعا کرد اگر دوباره پیروز شود، ایران ظرف مدت کوتاهی برای مذاکره مراجعه خواهد کرد، چون تحریم‌ها اقتصاد ایران را تحت فشار قرار داده‌اند.

در مرحله‌ای دیگر و هم‌زمان با تشدید تنش ایران و اسرائیل، ترامپ بار دیگر از ابزار رسانه‌ای استفاده کرد. او پس از عملیات نظامی و فضای ملتهب منطقه، پیامی منتشر کرد و نوشت: «تبریک به همه! اسرائیل و ایران کاملاً توافق کرده‌اند که آتش‌بس کامل و جامع برقرار شود.» کمی بعد نیز تأکید کرد: «آتش‌بس اکنون در حال اجراست—لطفاً آن را نقض نکنید.» او تلاش کرد خود را عامل مهار بحران معرفی کند و نقش بازدارنده فشار آمریکا را برجسته سازد، هرچند ایران این روایت را رسماً تأیید نکرد. این سیر نشان می‌دهد ترامپ همواره میان فشار سخت، پیام‌های بازدارنده و اعلام آمادگی برای توافق، در نوسان حرکت کرده است.

میانجیگری در مساله تایلند و کامبوج

در ۴ مرداد ۱۴۰۴ (۲۶ ژوئیه ۲۰۲۵)، ترامپ در یک رشته پست در شبکه‌های اجتماعی خبر داد که با هر دو طرف این مناقشه صحبت کرده و قصد دارد با اعمال فشار تجاری آنها را به میز مذاکره بازگرداند. او نوشت «هر دو طرف بدنبال برقراری آتش‌بس فوری و صلح هستند» و افزوده بود که «آنها موافقت کرده‌اند فوراً دیداری داشته باشند و سریعاً آتش‌بس (و در نهایت، صلح) را برقرار کنند» . در همان پیام اشاره شد که ترامپ از آنها خواسته به «میز تجارت» برگردند و در صورت تحقق آتش‌بس، برای عقد قراردادهای تجاری با هر دو کشور اقدام خواهد کرد .

در ۲۱ آذر ۱۴۰۴ (۱۲ دسامبر ۲۰۲۵)، پس از از سرگیری زد و خوردها در مرز، ترامپ در Truth Social اعلام کرد: «آنها موافقت کرده‌اند که از امشب تمام تیراندازی‌ها را متوقف کنند و به توافق صلح اولیه برگردند» . او نام نخست‌وزیر مالزی را برد که قبلاً در برقراری آتش‌بس میانجی‌گری کرده بود، و نوشت هر دو کشور «آمادهٔ صلح و ادامهٔ تجارت با ایالات متحده آمریکا» هستند . این اظهارات نشانگر این بود که ترامپ شخصاً با رهبران دو کشور تماس گرفته و حتی به صراحت تهدید کرده بود در صورت ادامهٔ درگیری‌ها، امتیازهای تجاری را از آنان دریغ خواهد کرد .

ادعاهای دولت ترامپ درباره صلح و جلوگیری از جنگ

ترامپ و مقام‌های دولت او بارها از موفقیت‌های صلح‌آمیز خود سخن گفتند و این دستاوردها را پررنگ و گاه اغراق‌آمیز روایت کردند. ترامپ خود را «رئیس‌جمهور صلح» نامید و گفت شایسته دریافت جایزه نوبل صلح است، زیرا به ادعای او جنگ‌های زیادی را پایان داده است. در اواخر سال ۲۰۲۵، کاخ سفید اعلام کرد ترامپ در کمتر از یک سال هشت مناقشه بین‌المللی را حل کرده یا به مسیر صلح سوق داده است.

رسانه‌هایی مانند Axios و Reuters این فهرست را منتشر کردند. این موارد شامل مناقشه ارمنستان و آذربایجان، درگیری کنگو و رواندا، تنش تایلند و کامبوج و توافق با طالبان بود. توافق اسرائیل با امارات و بحرین و آتش‌بس غزه نیز ذکر شد. دولت ترامپ حتی کاهش تنش هند و پاکستان را به خود نسبت داد. ترامپ گفت هیچ‌کس در تاریخ در ۹ ماه چنین کاری نکرده است و بارها گلایه کرد که نوبل صلح به او داده نمی‌شود.

واقعیت ادعاها

واقعیت‌سنجی این ادعاها تصویر متفاوتی می‌سازد. بسیاری از مواردی که به‌عنوان «صلح‌های ترامپ» معرفی شدند، جنگ فعال نبودند. آن‌ها مناقشات مزمنی بودند که پیش از ورود ترامپ هم رو به کاهش می‌رفتند. در مناقشه ارمنستان و آذربایجان، آتش‌بس در سال ۲۰۲۰ برقرار شد و آمریکا نقش تعیین‌کننده‌ای نداشت. اروپا در سال ۲۰۲۳ میانجی‌گری کرد و پیمان نهایی را به سرانجام رساند. در مورد تایلند و کامبوج، درگیری‌ها ماهیتی دوره‌ای داشت. ترامپ به‌طور نمادین از آتش‌بس حمایت کرد، اما یک ماه بعد درگیری‌ها دوباره آغاز شد. این الگو نشان می‌دهد که مداخله ترامپ بیشتر نمایشی بود تا ساختاری و پایدار.

خبرگزاری رویترز تأکید کرد که ترامپ بسیاری از این مناقشات را حل‌نشده رها کرد. برخی از آن‌ها حتی پس از مدتی دوباره شعله‌ور شدند. کارشناسان یادآوری می‌کنند که پایان دادن به جنگ، پروژه‌ای فوری نیست. صلح به پیگیری، صبر و حل ریشه‌های بحران نیاز دارد. یک تحلیلگر تفاوت روشنی را توضیح می‌دهد: معامله با صلح فرق دارد. ترامپ معامله‌گر لحظه‌ای است. او با امضا و دست‌دادن جلوی دوربین‌ها کار را تمام‌شده اعلام می‌کند. اما صلح پایدار مسیر دشواری دارد. متیو کروئینگ از شورای آتلانتیک می‌گوید روش ترامپ پرهیاهو و غیرمتعارف است. این روش گاهی گشایش می‌سازد، اما مسائل بنیادی را حل نمی‌کند. منتقدان می‌گویند ترامپ زودتر از موعد اعلام پیروزی می‌کرد؛ چه در افغانستان، چه در غزه.

واکنش‌های بین‌المللی و ارزیابی تحلیل‌گران

اقدامات و توافق‌های صلح‌محور ترامپ واکنش‌های متنوعی در سطح رسمی جهان برانگیخت. سازمان ملل از هر گام کاهنده تنش استقبال کرد. دبیرکل این سازمان توافق آمریکا و طالبان را تحسین کرد. سخنگوی او توافق‌های ابراهیم را فرصتی برای همکاری منطقه‌ای دانست، اما بر حق فلسطینیان تأکید گذاشت. اتحادیه اروپا با احتیاط واکنش نشان داد. بروکسل برخی ابتکارها را مفید خواند، اما آن‌ها را ناکافی دانست. رهبران اروپایی تصریح کردند بدون حل مسئله فلسطین صلح جامع شکل نمی‌گیرد. در بالکان، اتحادیه اروپا توافق واشنگتن را حاشیه‌ای دانست. بروکسل بر ادامه گفت‌وگوهای رسمی زیر نظر خود پافشاری کرد و نقش محوری‌اش را حفظ نمود.

در خاورمیانه، واکنش‌ها دوگانه بود. اسرائیل و متحدان عربش رویکرد ترامپ را ستودند. امارات، بحرین و عربستان او را شریک قابل اعتماد خود دیدند. بنیامین نتانیاهو از فشار ترامپ بر ایران و انتقال سفارت آمریکا تمجید کرد. او توافق‌های ابراهیم را تغییردهنده موازنه منطقه دانست. در مقابل، ایران و هم‌پیمانانش واکنشی تند نشان دادند. تهران این توافق‌ها را خیانت خواند. گروه‌های نزدیک به ایران، ترامپ را عامل بی‌ثباتی معرفی کردند. فلسطینیان نیز فعالانه مخالفت کردند. محمود عباس اعلام کرد بدون تشکیل کشور فلسطین، این صلح‌ها معنا ندارد و مشروعیت نخواهند داشت.

در شرق آسیا، دولت‌ها با ترکیبی از امید و نگرانی تحولات را دنبال کردند. کره جنوبی از گفت‌وگوهای ترامپ و کیم حمایت کامل نشان داد. سئول این روند را همسو با سیاست آشتی دو کره دید. ژاپن محتاط‌تر رفتار کرد. توکیو نگران امتیازدهی یک‌جانبه آمریکا بود. تحلیل‌گران رسانه‌ای نیز اختلاف نظر داشتند. محافظه‌کاران از شکستن تابوها دفاع کردند. منتقدان اروپایی و آمریکایی روش ترامپ را ناپایدار دانستند. آن‌ها گفتند او به نمایش بیش از پیگیری اهمیت می‌دهد. اکونومیست هشدار داد این رویکرد بحران‌ها را موقت خاموش می‌کند. گزارش‌های کنگره نیز مذاکره با طالبان را پرهزینه و کم‌ضمانت ارزیابی کردند.

نتیجه‌گیری نهایی

سیاست خارجی دونالد ترامپ در حوزه صلح، کارنامه‌ای دووجهی بر جا گذاشت. او جسارت نشان داد و قواعد جاافتاده را شکست. عادی‌سازی روابط اسرائیل با چند کشور عربی، بدون حل مسئله فلسطین، یک گسست تاریخی ایجاد کرد. دیدار مستقیم او با رهبر کره شمالی نیز همین نقش را داشت. این اقدامات نشان داد روش غیرمتعارف ترامپ می‌تواند قفل‌های قدیمی را باز کند. او برخلاف بسیاری از رؤسای جمهور آمریکا، جنگ تازه‌ای آغاز نکرد. تمرکز خود را بر پایان جنگ‌های فرسایشی گذاشت. خروج از افغانستان را در همین چارچوب تعریف کرد. این رویکرد برای جامعه خسته از جنگ آمریکا جذاب بود. بخشی از رأی‌دهندگان او را به‌عنوان سیاستمداری دیدند که هزینه مداخله‌گری را کاهش می‌دهد و به منافع داخلی توجه می‌کند.

در مقابل، انتقادهای جدی به شیوه ترامپ وارد شد. بسیاری از توافق‌های او پایه اجرایی محکمی نداشتند. او به نتیجه سریع علاقه داشت. همین شتاب، مسائل پیچیده را سطحی نگه می‌داشت. توافق با طالبان نمونه روشن این ضعف بود. این توافق فروپاشید و افغانستان دوباره به طالبان سپرده شد. در کره شمالی نیز نمایش دیپلماتیک جلو پیشرفت موشکی را نگرفت. ترامپ نهادهای رسمی دیپلماسی را تضعیف کرد. وزارت خارجه نقش حاشیه‌ای یافت. او بیشتر به حلقه‌ای محدود، از جمله جرد کوشنر، تکیه کرد. این تمرکز شخصی، کار کارشناسی عمیق را کاهش داد. سیاست خارجی بیش از حد به تصویر رسانه‌ای وابسته شد و از پیگیری بلندمدت فاصله گرفت.

منابع

پرونده‌های صلح در دوران پرزیدنت ترامپ (۲۰۱۷–۲۰۲۵)

چرا ترامپ خبرنگاران را دشمن خود می داند؟

نوسانات محبوبیت ترامپ: سفری پرتلاطم از نامزدی تا بازگشت به قدرت

ترامپ علیه بریکس: تهدیدی که نظم جهانی را به لرزه درآورد

اخبارمشابه

چرا ترامپ خبرنگاران را دشمن خود می داند؟

نوسانات محبوبیت ترامپ: سفری پرتلاطم از نامزدی تا بازگشت به قدرت

ترامپ علیه بریکس: تهدیدی که نظم جهانی را به لرزه درآورد

ونزوئلا زیر فشار حداکثری: از نبرد نفتی تا پرونده‌های مخدر؛ جنگ ترامپ با مادورو

از کازینو تا کاخ سفید؛ شبکه نفوذ شلدون ادلسون در عصر ترامپ

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

اخبار امروز

چرا ترامپ خبرنگاران را دشمن خود می داند؟

نوسانات محبوبیت ترامپ: سفری پرتلاطم از نامزدی تا بازگشت به قدرت

از کازینو تا کاخ سفید؛ شبکه نفوذ شلدون ادلسون در عصر ترامپ