محمد بنسلمان، ولیعهد عربستان سعودی، در سفری که مقامات آمریکایی آن را «نقطه تغییر در روابط دو کشور» توصیف کردهاند، وارد واشینگتن شد و با دونالد ترامپ، رئیسجمهوری ایالات متحده، دیدار کرد؛ دیداری که در آن از تسلیحات پیشرفته و همکاری هستهای گرفته تا سرمایهگذاریهای عظیم سعودی و حتی آینده روابط با اسرائیل بهطور مستقیم و فشرده مورد مذاکره قرار گرفت.
این نخستین حضور ولیعهد سعودی در کاخ سفید بعد از پرونده پرحاشیه قتل جمال خاشقچی بود؛ موضوعی که سایهاش هنوز بر روابط ریاض و غرب سنگینی میکند.
اما آنچه این دیدار را اهمیتمند کرده، دامنه وسیع توافقات و پیامدهای ژئوپولیتیک آن است.
یک سفر با اهداف چندلایه
مقامهای آمریکایی میگویند این سفر، فراتر از یک دیدار تشریفاتی، نوعی «تنظیم دوباره روابط» است؛ روابطی که طی سالهای اخیر میان تنشهای منطقهای، جنگ غزه، افزایش نفوذ چین، و رقابت فزاینده ایران و عربستان دستخوش تغییر شده.
برای ریاض، این سفر فرصت آن است که هم به واشینگتن نزدیکتر شود و هم امتیازهای راهبردی بگیرد؛ و برای واشینگتن، فرصتی برای مهار نفوذ چین و بازگرداندن عربستان به محور سنتی آمریکا در منطقه.
اف-۳۵؛ گامی که موازنه منطقهای را تغییر میدهد
ترامپ در نشست مشترک با بنسلمان اعلام کرد که واشینگتن آماده است جنگندههای اف-۳۵ را در اختیار عربستان قرار دهد؛ اقدامی که اسرائیل مدتها نسبت به آن حساسیت داشت.
مقامهای آمریکایی میگویند این تصمیم، «هم بخشی از معامله بزرگ امنیتی» است و هم راهی برای عمیقتر کردن وابستگی نظامی عربستان به آمریکا.
توافق هستهای با «استانداردهای سختگیرانه»
دو طرف همچنین بر سر چارچوب اولیه همکاری هستهای صلحآمیز به توافق رسیدهاند؛ همکاریای که شامل احداث نیروگاه و انتقال فناوری تحت نظارت آژانس بینالمللی انرژی اتمی خواهد بود.
مقامهای دولت آمریکا میگویند این همکاری مشروط به «استانداردهای ضد گسترش بسیار دقیق» است؛ شرطی که برای جلوگیری از رقابت هستهای در منطقه تعیین شده.
سرمایهگذاری یک تریلیون دلاری؛ عربستان در اقتصاد آمریکا چه میخواهد؟
اما شاید بزرگترین عنوان این سفر، اعلام افزایش سرمایهگذاری سعودیها در اقتصاد آمریکا تا سقف یک تریلیون دلار باشد.
عربستان میگوید این سرمایهگذاری در حوزههای زیرساخت، هوش مصنوعی، معدن و فناوری انجام خواهد شد.
به اعتقاد برخی کارشناسان اقتصادی عربستان با این اقدام دو هدف دارد:
-
تقویت روابط با دولت احتمالی ترامپ در دوره آینده
-
تأمین امنیت سرمایههای خود در بلندمدت و تضمین نفوذ در ساختار اقتصادی آمریکا
فصل دشوار خاورمیانه؛ جایگاه اسرائیل و فلسطین در مذاکرات
در یکی از حساسترین بخشهای گفتگوها، ترامپ و بنسلمان درباره پیوستن احتمالی عربستان به پیمان ابراهیم صحبت کردند؛ توافقی که میتواند روند عادیسازی کشورهای عربی با اسرائیل را کاملتر کند.
اما ولیعهد سعودی تأکید کرده که هرگونه پیشرفت در روابط با اسرائیل، بدون «مسیر مشخص برای تشکیل کشور فلسطینی» ممکن نخواهد بود.
این موضع ریاض، بازتابی از تلاش عربستان برای حفظ نقش رهبری در جهان عرب و جلوگیری از تبعات داخلی و منطقهای یک عادیسازی بدون امتیاز به فلسطینیهاست.
خاشقچی؛ سایهای که هنوز از بین نرفته
حضور بنسلمان در کاخ سفید دوباره نام جمال خاشقچی را به صدر رسانهها بازگرداند.
در نشست خبری، ترامپ سعی کرد موضوع را کوتاه جمع کند و گفت ولیعهد «کار فوقالعادهای در سالهای اخیر انجام داده»، اما این جمله با واکنش تند فعالان حقوق بشر مواجه شد.
همسر خاشقچی اعلام کرده که انتظار «عذرخواهی رسمی» دارد و این سفر نشان میدهد که پرونده او «بیش از پیش سیاسی شده است».
پیامدهای امنیتی و منطقهای
بسیاری از تحلیلگران میگویند این سفر میتواند به شکلگیری یک معماری امنیتی جدید در خلیج فارس منجر شود.
به گفته کارشناسان، سه محور اصلی این تحول چنین است:
۱. تثبیت عربستان به عنوان شریک اصلی امنیتی آمریکا
با وضعیت جدید «همپیمان غیرناتو»، عربستان به نزدیکترین سطح همکاری دفاعی با آمریکا رسیده است.
۲. تغییر توازن قدرت در برابر ایران
۳. افزایش نقش ریاض در تصمیمسازیهای مربوط به آینده غزه و فلسطین
آمریکا امیدوار است عربستان در روند سیاسی پس از جنگ غزه نقش فعالتری داشته باشد.
این سفر برای ولیعهد سعودی تنها یک سفر دیپلماتیک نبود؛ بلکه بخشی از تلاش او برای نمایش یک عربستان مدرن، سرمایهگذار و بازیگر مهم در سیاست جهانی است.
دیدار بنسلمان و ترامپ، با محورهایی از معاملات تسلیحاتی پیشرفته تا سرمایهگذاری کلان و مذاکرات حساس منطقهای، نشانهای از ورود روابط ریاض–واشینگتن به مرحلهای تازه است؛ مرحلهای که میتواند نه تنها آینده روابط دو کشور، بلکه مسیر تحولات خاورمیانه را در سالهای پیشرو دگرگون کند.
با این حال، سایه مسائلی مانند پرونده خاشقچی، جنگ غزه، رقابت عربستان–ایران و نقش فزاینده چین همچنان موضوعاتی است که روابط دو طرف را شکننده و پرچالش نگه میدارد.
