روابط بین پرزیدنت ترامپ و ایلان ماسک (کارآفرین حوزه فناوری و مدیر شرکتهایی چون تسلا و اسپیسایکس) از سال ۲۰۱۷ تاکنون فراز و نشیبهای قابلتوجهی داشته است. این ارتباط، دورههایی از همکاری و احترام متقابل تا اختلافنظر و تقابل علنی را در بر گرفته و اخیراً به همسویی نزدیک سیاسی انجامیده است.
تعاملات شخصی و رسانهای پرزیدنت ترامپ و ایلان ماسک
اولین فراز و فرود
اولین ارتباط رسمی دونالد ترامپ و ایلان ماسک به دوره انتقالی پس از انتخابات ۲۰۱۶ برمیگردد. ترامپ در ابتدای ریاستجمهوری، جمعی از مدیران برجسته کسبوکار را بهعنوان مشاور انتخاب کرد. ایلان ماسک به «مجمع راهبرد و سیاست» و «شورای تولید و اشتغال کاخ سفید» پیوست. او باور داشت حضور درون دولت امکان اثرگذاری واقعی بر تصمیمها را فراهم میکند و مسیر گفتوگو را باز نگه میدارد.
در اوایل ۲۰۱۷، ماسک نگرانیهای جامعه فناوری را مستقیماً به دولت منتقل کرد. او در جلساتی محرمانه، فرمان منع مهاجرتی را زیر سؤال برد و خواستار شنیدهشدن صدای منتقدان شد. همزمان، مسئله تغییرات اقلیمی را مطرح کرد. ماسک تأکید داشت خروج از صحنه راهحل نیست و ماندن میتواند به اصلاح سیاستها کمک کند.
اما طولی نکشید که این فراز به فرود ختم شد.نقطه گسست در ژوئن ۲۰۱۷ شکل گرفت. ترامپ خروج آمریکا از توافق پاریس را اعلام کرد. ماسک علناً مخالفت کرد و هشدار داد این تصمیم به آمریکا و جهان آسیب میزند. او گفت تلاشش برای تغییر نظر ترامپ نتیجه نداد. در واکنش، از شوراهای مشورتی استعفا داد و همکاری رسمی را پایان داد.
نزدیکی در دوران کرونا
با وجود جدایی در سال ۲۰۱۷، رابطه ایلان ماسک و دونالد ترامپ بهطور کامل قطع نشد. آنها در سالهای بعد، در موقعیتهای مختلف از یکدیگر تمجید کردند و همکاریهای غیرمستقیم شکل گرفت. ترامپ که خود را حامی کسبوکارهای آمریکایی میدانست، به موفقیتهای فناورانه ماسک علاقه نشان میداد و بارها از نوآوریهای او سخن گفت.
در مه ۲۰۲۰ و در اوج همهگیری کرونا، ماسک برخلاف دستور مقامات کالیفرنیا کارخانه تسلا در شهرستان آلامدا را بازگشایی کرد. او محدودیتهای قرنطینه را «فاشیستی» خواند و موجی از واکنشها را برانگیخت. ترامپ بهطور علنی از ماسک حمایت کرد و در توییتی نوشت کالیفرنیا باید اجازه دهد تسلا فوراً و بهصورت ایمن فعالیتش را از سر بگیرد. ماسک نیز از این حمایت تشکر کرد.ترامپ با این موضعگیری نشان داد سیاستهای ضدقرنطینه ماسک را همسو با اهداف خود میبیند. او پیشتر نیز ماسک را «یکی از نوابغ بزرگ آمریکا» خوانده بود.
پرتاب فضاپیما به عنوان نقطه اتصال
یکی از نقاط اوج تعامل دونالد ترامپ و ایلان ماسک در مه ۲۰۲۰ و همزمان با پرتاب فضاپیمای سرنشیندار «کراودراگون» رقم خورد. ترامپ همراه مایک پنس برای تماشای مأموریت به مرکز فضایی کندی رفت و همانجا در برابر دوربینها سخن گفت. او این موفقیت را ستود، ماسک را دوست خود خواند و تأکید کرد سالهاست او را میشناسد و برایش احترام زیادی قائل است. ترامپ ماسک را فردی توصیف کرد که «۲۴ ساعته به آینده فکر میکند» و پروژه فضایی را «بچه او» نامید. این لحن گرمی رابطه و تحسین متقابل را نشان داد، هرچند اختلافهای سیاسی ادامه داشت. ماسک هم در پاسخ، با لحنی فروتنانه گفت این مأموریت اولویت اوست. حضور ترامپ در کنار این پرتاب موفق، علاقه هر دو به برجستهسازی دستاوردهای فناوری آمریکا را کاملاً آشکار کرد. ترامپ این موفقیت را دستاوردی ملی معرفی کرد و ماسک از این توجه در بالاترین سطح استقبال کرد.
نزاع توئیتری
در میانه سال ۲۰۲۲، تنش میان ماسک و ترامپ آشکار شد. ماسک در ژوئیه همان سال در توییتی نوشت ترامپ برای نامزدی دوباره «بسیار پیر» است و بهتر است کنارهگیری کند. او از چهرههای جدیدتری مانند ران دیسانتیس نام برد. این اظهارات واکنش تند ترامپ را برانگیخت. ترامپ در یک تجمع انتخاباتی ماسک را «حقهباز تمامعیار» خواند و ادعا کرد ماسک درباره رأیدادنش دروغ میگوید. رسانهها این جدال لفظی را بهطور گسترده پوشش دادند.
ماسک نیز در واکنش، کنایههای مستقیمی در توییتر مطرح کرد. او بدون نام بردن از ترامپ نوشت زمان آن رسیده که او صحنه سیاست را ترک کند. این تبادل تند نشان داد روابط دو طرف در آن مقطع سرد شده است. در اواخر دوره بایدن، ناظران ترامپ و ماسک را در جبهههای مخالف میدیدند. بسیاری پیشبینی میکردند ماسک در آستانه انتخابات ۲۰۲۴ از رقیبان درونحزبی ترامپ حمایت کند.
اتحاد سیاسی؛ از حمایت علنی تا حضور در کمپین
در اوت ۲۰۲۳، ترامپ پس از دو سال دوباره در X پست گذاشت. او تصویر بازداشت خود در پرونده جورجیا را منتشر کرد و نوشت: «هرگز تسلیم نشو!» این پست میلیونها واکنش گرفت. ماسک فوراً واکنش نشان داد و سرعت انتشار پیام ترامپ را «شگفتانگیز» خواند. او استعداد ترامپ در برندسازی پیامها را تأیید کرد. نزدیکی واقعی اما در سال ۲۰۲۴ شکل گرفت. ماسک در ژوئیه همان سال رسماً از ترامپ حمایت کرد. پس از حادثه تیراندازی در پنسیلوانیا، او تصویری از ترامپ را بازنشر داد و حمایت کامل خود را اعلام کرد. ماسک ترامپ را «سرسخت» نامید. ترامپ نیز از این همراهی استقبال کرد. آنها دیدارهای خصوصی داشتند. ماسک در گردهماییهای انتخاباتی ترامپ حاضر شد. این حضور فعال، آنها را به متحدان سیاسی آشکار تبدیل کرد.
ایلان ماسک و D.O.G.E
در دولت دوم ترامپ، بحث نقش رسمی ایلان ماسک دوباره مطرح شد. ماسک در بیشتر صحنه ها و جشن های پیروزی انتخاباتی ترامپ همچون خانواده او حضوری پررنگ داشت.این امر بیانگر این مساله بود که گویا قرار است ایلان ماسک در دولت جدید دونالد ترامپ نقش آفرینی کند.اما دیری نپایید که ظن و گمان ها به واقعیت پیوست.ترامپ از ایجاد نهادی با عنوان «Department of Government Efficiency (DOGE)» سخن گفت. هدف این نهاد را افزایش کارآمدی دولت، کاهش هزینهها و سادهسازی بوروکراسی اعلام کرد. او ماسک را بهعنوان چهره محوری این پروژه معرفی کرد. این نقش، برخلاف وزارتخانههای کلاسیک، ماهیتی ویژه و مأموریتمحور داشت و مستقیماً به کاخ سفید وصل میشد.
بر اساس روایت ترامپ، DOGE قرار نبود یک وزارتخانه سنتی باشد. این ساختار بیشتر بهصورت موقت و اجرایی تعریف شد. ماسک در این چارچوب، نقش مدیریتی و راهبردی ایفا میکرد. تمرکز او بر اصلاح فرآیندها، حذف هزینههای زائد و استفاده از منطق بخش خصوصی در دولت بود. خود ماسک نیز این حضور را تجربهای محدود و هدفمند توصیف کرد.
حضور ماسک در این نقش چندان طولانی نشد.چند ماه پس از تشکیل دولت ماسک از سمت خود استعفا داد. این خروج بیشتر به پایان مأموریت و ملاحظات شخصی بازمیگشت. او تأکید کرد قصد ندارد چنین نقشی را تکرار کند. ماجرا نشان داد رابطه ترامپ و ماسک از سطح مشاوره عبور کرده، اما همچنان مرز سیاست و کسبوکار را حفظ کرده است.
ارتباطات اقتصادی و فناورانه
سیاستها و تصمیمات دولت ترامپ از ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ تأثیرات متنوعی بر کسبوکارهای ایلان ماسک داشت و بالعکس نفوذ ماسک در حوزه فناوری بر دیدگاههای اقتصادی ترامپ اثر گذاشت. ساحت های مختلفی از فعالیت اقتصادی این دو چهره با یکدیگر در ارتباط بود. در حوزه فضایی، خودروسازی، انرژی نزدیکی هایی قابل مشاهد بود و از طرفی مباحث کلانی همچون تغییرات اقلیمی و جنگ تعرفه ای با چین به شدت می توانست در روابط شان اثرگذاری داشته باشد.
برنامههای زیرساختی و فضایی
علایق ترامپ کاملاً با علایق ماسک همسو بود. ترامپ در دوران ریاستجمهوری خود بودجههای ناسا را افزایش داد و هدف بازگشت فضانوردان آمریکایی به ماه را پیگیری کرد . این سیاستهای فضایی، شرکت اسپیسایکس ماسک را به شریک مهمی برای دولت بدل کرد و قراردادهای متعددی میان ناسا و اسپیسایکس منعقد شد. پرتاب موفقیتآمیز فضانوردان ناسا با فضاپیمای اسپیسایکس در سال ۲۰۲۰ که ترامپ شخصاً برای مشاهدهاش حضور یافت، نتیجه همین رویکرد حمایتی بود. جیم برایدنستاین، مدیر ناسا در دولت ترامپ، تصریح کرده بود که با حمایت دولت و افزایش بودجه، «آمریکا در پروازهای فضایی سرآمد شده» و از ماسک بابت «کار عاشقانه» او در پیشبرد پروژهها قدردانی کرد .
خودروسازی و انرژی
در حوزه خودروسازی و انرژی، سیاستهای ترامپ تلفیقی از فرصت و چالش برای تسلا (شرکت خودروهای برقی ماسک) بود. از یک سو، کاهش مالیاتها و مقرراتزدایی دولت ترامپ بهطور کلی فضای کسبوکار را برای شرکتهای بزرگ تسهیل کرد. قانون کاهش مالیات سال ۲۰۱۷ نرخ مالیات شرکتها را پایین آورد و مشوقهایی برای سرمایهگذاری ایجاد کرد که شرکتهایی مانند تسلا را بهرهمند ساخت. خود ترامپ نیز بارها از ایجاد اشتغال در صنایع خودروسازی و تکنولوژی سخن گفت و اشتغالزایی تسلا در آمریکا را ستود. حتی گزارش شد ترامپ شخصاً هنگام بازدید از کاخ سفید چند خودروی برقی تسلا را مشاهده کرده و آنها را تحسین نموده است. اوایل ۲۰۱۷ نیز ترامپ در دیدار با مدیران صنعت خودرو، از ایلان ماسک در کنار دیگر خودروسازان برای مشارکت در طرحهای زیرساختی دعوت به همکاری کرد .
مباحث اقلیمی و معاهده پاریس
از سوی دیگر، برخی تصمیمهای دولت ترامپ بهطور غیرمستقیم رقابت را برای تسلا پیچیدهتر کرد. ترامپ استانداردهای سختگیرانه مصرف سوخت و محدودیتهای انتشار گازهای گلخانهای خودروهای بنزینی را که دولت پیشین وضع کرده بود، کاهش داد. این اقدام به خودروسازان سنتی کمک کرد و بخشی از مزیت رقابتی خودروهای برقی را تضعیف نمود. ترامپ همچنین از گسترش مشوقهای فدرال برای خودروهای الکتریکی حمایت نکرد و ایده الزام دولت به پشتیبانی از این صنعت را رد کرد. او در کارزار انتخاباتی ۲۰۲۴ وعده داد یارانهها و دستورهای دولت بایدن در حوزه خودروهای برقی را لغو کند. با این حال، تسلا وابستگی اندکی به یارانههای مستقیم دارد و سهم بازار و سودآوری خود را تثبیت کرده است. تحلیلگران میگویند حذف مشوقها بیشتر به زیان رقبای کوچکتر تمام میشود و حتی میتواند موقعیت تسلا را تقویت کند.
جنگ تعرفه ای با چین
یکی از مهمترین اثرات اقتصادی ریاستجمهوری ترامپ بر امپراتوری تجاری ماسک، جنگ تجاری با چین و تعرفهها بود. ترامپ با وضع تعرفه بر کالاهای وارداتی چینی، از جمله محصولات صنعتی، سعی کرد کسری تجاری آمریکا را کاهش دهد. این رویکرد هرچند هزینه واردات قطعات را برای تسلا افزایش میداد، اما همزمان تهدید ورود خودروهای برقی ارزانقیمت چینی به بازار آمریکا را کمرنگ میکرد. برنامه اعلامشده ترامپ برای وضع تعرفههای سنگین بر خودروهای ساخت چین باعث شد احتمال واردات انبوه خودروی برقی چینی به آمریکا در آینده نزدیک کم شود . چنین فضایی برای تسلا که تولید خود را در خاک آمریکا (کارخانه کالیفرنیا و از ۲۰۲۲ در تگزاس) گسترش داده، مزیت محسوب میشود و رقبا را از بازار آمریکا دور نگه میدارد . به علاوه، تسلا از ۲۰۱۹ با راهاندازی کارخانه در شانگهای، بخش عمدهای از نیاز بازار چین را بهصورت محلی تأمین میکند و آسیبپذیری کمتری در برابر تعرفههای متقابل داشت.
نقش ایلان ماسک در بازگرداندن ترامپ به شبکه اجتماعی X
یکی از مهمترین تقاطعهای مسیر ترامپ و ماسک در حوزه رسانههای اجتماعی رخ داد؛ جایی که ماسک به صورت مستقیم بر بازگشت صدای ترامپ به تریبون اصلیاش اثر گذاشت. دونالد ترامپ پس از وقایع ۶ ژانویه ۲۰۲۱ و پایان دوره ریاستجمهوریاش، توسط شبکههای اجتماعی بزرگ از جمله توییتر تعلیق شد. حساب کاربری او در توییتر – که مهمترین ابزار ارتباطیاش با مردم بود – در ۸ ژانویه ۲۰۲۱ به دلیل «خطر تحریک به خشونت بیشتر» مسدود شد . این ممنوعیت در زمان مدیریت قبلی توییتر اعمال گردید و تصمیمی بیسابقه بود: سکوت تحمیلی بر رئیسجمهور سابق آمریکا در فضای مجازی. ترامپ برای ارتباط با هوادارانش به ایجاد شبکه خود (Truth Social) روی آورد. اما برد انتشار پیامهای او هرگز به پای توییتر نرسید و عملاً از گفتگوی اصلی در فضای آنلاین کنار گذاشته شد.
خرید توئیتر
در این میان، ایلان ماسک مدتها بعد – در سال ۲۰۲۲ – با موضوع آزادی بیان در شبکههای اجتماعی درگیر شد. او که خود از کاربران پُرطرفدار توییتر بود، از حذف برخی محتواها و کاربران (از جمله ممنوعیت ترامپ) انتقاد داشت و توییتر را به جانبداری سیاسی متهم میکرد. ماسک در آوریل ۲۰۲۲ بهطور غیرمنتظره پیشنهادی برای خرید کامل توییتر مطرح کرد و در اکتبر ۲۰۲۲ مالکیت این پلتفرم را به دست گرفت. یکی از وعدههای ضمنی او، باز کردن فضا برای بیان آزادانهتر عقاید و بازگرداندن حسابهای تعلیقشده بود. بدیهی بود که مهمترین نام در میان حسابهای معلق، دونالد ترامپ است. ماسک ابتدا اعلام کرد در مورد رفع تعلیقها شتاب نخواهد کرد و شورایی برای سیاستگذاری محتوا تشکیل میدهد. اما چند هفته بعد، خود مستقیماً دست به کار شد.
رفع تعلیق حساب پرزیدنت ترامپ
در ۱۸ نوامبر ۲۰۲۲، ایلان ماسک با انتشار یک نظرسنجی در حساب توییتر خود از کاربران پرسید آیا حساب @realDonaldTrump باید بازگردد یا نه. بیش از ۱۵ میلیون نفر در این رأیگیری شرکت کردند. حدود ۵۲ درصد به گزینه «بله» رأی دادند. ماسک این نتیجه را بازتاب خواست عمومی دانست. او با عبارت «Vox Populi, Vox Dei»(صدای مردم صدای خداست) اعلام کرد از رأی کاربران تبعیت میکند. یک روز بعد، در ۱۹ نوامبر ۲۰۲۲، او حساب دونالد ترامپ را از تعلیق خارج کرد.
ماسک تأکید کرد مسدودسازی حساب ترامپ تصمیمی اشتباه بوده است. او گفت توییتر بدون نقض صریح قوانین، حساب رئیسجمهور سابق را بست. بهگفته او، این اقدام اعتماد نیمی از کاربران به پلتفرم را تضعیف کرد. ماسک این تصمیم را «اشتباه فاحش» خواند و بازگرداندن حساب را اصلاح آن دانست. او افزود حذف یک صدای سیاسی مهم از «میدان شهر مدرن» با آزادی بیان سازگار نیست. در عین حال، بر تداوم ممنوعیت تحریک به خشونت تأکید کرد.
واکنش هواداران ترامپ
بازگشت حساب ترامپ با واکنشهای گوناگونی همراه شد. بسیاری از محافظهکاران و هواداران ترامپ، ماسک را قهرمان آزادی بیان نامیدند و از اینکه «صدای ترامپ» به بزرگترین شبکه اجتماعی جهان بازمیگردد ابراز خرسندی کردند. از سوی دیگر، برخی منتقدان هشدار دادند که این اقدام میتواند به بازگشت اطلاعات نادرست و تشویق به آشوب منجر شود. گروههای مدنی و چهرههای حزب دموکرات از ماسک انتقاد کردند که توییتر را به پناهگاهی برای افراطگرایی بدل میکند. حتی قبل از نهاییشدن خرید توییتر، سازمانهایی مانند شهروندان برای مسئولیت و اخلاق در واشنگتن (CREW) از ماسک خواسته بودند ترامپ را دور نگه دارد و اخطار داده بودند که بازگشت او «دموکراسی را در خطر قرار میدهد». ماسک اما بیتوجه به این فشارها، تصمیم خود را عملی کرد و تاکید داشت که مردم «حق انتخاب و قضاوت» دارند.
بی میلی پرزیدنت ترامپ برای بازگشت به توئیتر
نکته جالب این است که خود ترامپ در ابتدا تمایل چندانی به بازگشت نشان نداد. او در واکنش به خبر رفع تعلیق حسابش گفت ترجیح میدهد در شبکه اجتماعی خودش بماند و حضور در توییتر را ضروری نمیبیند . همچنین گزارش شد که ترامپ یک قرارداد انحصاری ۱۸ ماهه با پلتفرم Truth Socialدارد که او را متعهد میکند محتواهایش را ابتدا در آنجا منتشر کند . این قرارداد تا اواخر ژوئن ۲۰۲۳ اعتبار داشت و توضیح میداد چرا ترامپ علیرغم آزادی عمل در X، تا مدتی از توییتکردن خودداری کرد . با این حال، او و مشاورانش از برگشت امکان ارتباط با ۸۸ میلیون دنبالکنندهاش در توییتر خوشنود بودند . ترامپ میدانست که در صورت آغاز کمپین انتخاباتی، نمیتواند قدرت انتشار X را نادیده بگیرد.
نخستین توئیت ترامپ
چنانکه ذکر شد، سرانجام در ۲۴ اوت ۲۰۲۳ ترامپ نخستین پست خود را در X پس از وقفهای طولانی منتشر کرد. تصویر او با پیام «دخالت در انتخابات! هرگز تسلیم نشو!» موجی عظیم در اینترنت به راه انداخت . ماسک این پست را بازنشر کرد و نوشت «شگفتآور است که پیام شما با چه سرعتی به تعداد عظیمی از مردم میرسد» . او سپس در پاسخ به کاربری که مهارت رسانهای ترامپ را ستوده بود، با تأیید گفت «درست» – implicitly اذعان کرد که ترامپ در زمینه جلب توجه و «دستانداختن اخبار» مهارت بالایی دارد . در واقع ماسک نه تنها مانع حضور مجدد ترامپ در شبکه اجتماعی سابقش نشد، بلکه فعالانه آن را تشویق و تبلیغ کرد.
واکنش رسانهها و تحلیلگران به روابط ترامپ و ماسک
همکاری و روابط شخصی-سیاسی دونالد ترامپ و ایلان ماسک مورد توجه گسترده رسانهها، ناظران سیاسی و سرمایهگذاران اقتصادی قرار گرفته است. ابتدا از منظر رسانهها و افکار عمومی: بسیاری این پیوند را نماد همگرایی قدرت سیاسی پوپولیستی و ثروت فناوری تعبیر کردهاند. خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی، اتحاد ترامپ و ماسک را «ائتلاف قدرتمندترین سیاستمدار و ثروتمندترین تاجر آمریکا» توصیف کرد . این گزارش نشان داد که چگونه دیدگاه مردم نسبت به این دو چهره همپوشان شده و محبوبیت/عدم محبوبیت آنها در افکار عمومی به یک اندازه است . کارشناسان در تفسیر خوبی یا بدی این همگرایی اختلاف نظر دارند: برخی معتقدند نزدیکی ماسک به ترامپ، به کسبوکارهای او و شاید به اقتصاد کشور منفعت میرساند، و برخی دیگر نگراناند که دخیلشدن یک میلیاردر در قدرت سیاسی، دموکراسی و منافع سهامداران شرکتهایش را به خطر اندازد .
دان آیوز
از دید تحلیلگران اقتصادی، حضور ماسک در کنار ترامپ یک شمشیر دو لبه قلمداد میشود. دان آیوز از مؤسسه ودباش گفته است مزایای همنشینی ماسک با ترامپ بسیار فراتر از هزینههای احتمالی آن است و ماسک با داشتن «صندلی دست راست رئیسجمهور» میتواند سیاستها را به نفع صنایع خود شکل دهد . او پیشبینی کرده این رابطه حتی میتواند داستان تسلا را متحول کند – مثلاً در حوزههایی چون رباتیک، هوش مصنوعی و خودروهای خودران – چون دولت ترامپ احتمالا امتیازات خاصی (مثل مجوز سراسری رانندگی خودران) به تسلا بدهد . واقعیت این است که از زمان پیروزی ترامپ در انتخابات ۲۰۲۴ تاکنون، ارزش سهام تسلا تقریباً دو برابر شده و ۷۵۰ میلیارد دلار به ثروت سهامداران افزوده است . سرمایهگذاران در والاستریت روی «لحظه شامپانی» این رابطه شرطبندی کردهاند و انتظار یک دوره طلایی برای شرکتهای ماسک در دولت ترامپ داشتند .
راس گربر
در مقابل، راس گربر، سرمایهگذار و از سهامداران تسلا، نسبت به پررنگ شدن نقش سیاسی ایلان ماسک تردید نشان میدهد. او میگوید وقتی سهامداران میبینند مدیرعامل شرکت زمان قابلتوجهی را صرف «اخراج کارمندان دولتی» میکند، نگران میشوند؛ گربر با این عبارت مستقیماً به نقش ماسک در کاهش بروکراسی دولت ترامپ اشاره میکند، آن هم در شرایطی که برخی پروژههای کلیدی تسلا، از جمله خودروی خودران سایبرتراک، همچنان با مشکلات فنی دستوپنجه نرم میکنند. گربر با لحنی طنزآمیز گلایه میکند و میگوید بهعنوان مالک سایبرتراک از عملکرد ضعیف سیستم خودران رضایت ندارد و صریحاً میپرسد چرا ماسک بهجای تمرکز بر حل این مشکلات، وقت خود را صرف امور دولتی میکند. با این حال، او تأکید میکند که سرمایهگذاریاش را در کسبوکارهای ماسک ادامه میدهد، چون به گفته خودش «پول زیادی با ایلان درآورده» و محبوبیت یا عدم محبوبیت مدیرعامل را معیار تصمیمگیری اقتصادی قرار نمیدهد.
کریستین متیوز
تحلیلگران سیاسی، دیدگاه تاریخیتری ارائه میکنند. کریستین متیوز، استراتژیست سیاسی جمهوریخواه، معتقد است حضور ماسک کنار ترامپ در نقش مشاور و حامی، مهر تأییدی است بر چهرهای که ترامپ از خود ساخته – یعنی یک تاجر موفق که کشور را مانند کسبوکار اداره میکند . او میگوید ترامپ همیشه خود را یک تاجر بسیار موفق معرفی کرده و اکنون داشتن فردی مثل ماسک در کنارش «دوبرابر کردن تصویر موفقیت تجاری و مفید برای اقتصاد» است . به عقیده متیوز، ماسک در چشم عموم نمادی از یک کارآفرین موفق، نوآور و فاتح مرزهای جدید تکنولوژی است؛ همراهی او با ترامپ این پیام را میرساند که دولت دوم ترامپ نیز دوستدار فناوری و کسبوکار خواهد بود. این دقیقا چیزی است که ترامپ مایل است رایدهندگان باور کنند.
جفری وینترز
در نقطه مقابل، ناظران لیبرالتر زنگ خطر الیگارشی را به صدا درآوردهاند. آنها هشدار میدهند ائتلاف میلیاردرها با سیاستمداران عوامگرا میتواند نهادهای دموکراتیک را تضعیف کند. جفری وینترز، استاد دانشگاه نورثوسترن، میگوید آمریکا وارد مرحلهای از «الیگارشی بیپرده» شده است. بهگفته او، ترامپ و ماسک با تکیه بر حمایت مالی شمار محدودی از ثروتمندان، ثروت را مستقیم به قدرت تبدیل میکنند. نشریه Vox نیز با لحنی تند مینویسد مشارکت سیاسی میلیاردرها تازه نیست، اما شیوه و جسارت ماسک تفاوت دارد. این رسانه تأکید میکند ماسک دهها میلیون دلار برای پیروزی ترامپ و جمهوریخواهان هزینه کرده و همزمان نفوذ سیاسی چشمگیری به دست آورده است.
منتقدان همچنین به نقش غیررسمی اما پرنفوذ ماسک اشاره میکنند. آنها میگویند او بدون داشتن مقام رسمی، عملاً مسئول نهادی با عنوان «وزارت بهرهوری دولت» شده است. بسیاری نام DOGE را کنایهآمیز میدانند، چون به میم اینترنتی و ارز دیجیتال محبوب ماسک اشاره دارد. باربارا پری از مرکز میلر دانشگاه ویرجینیا میگوید نمونه تاریخی مشابهی سراغ ندارد. او تأکید میکند ماسک نه تجربه دولتی دارد و نه از مدیریت شرکتهایش کناره گرفته است. با این حال، او بر نهادهایی اثر میگذارد که کسبوکارهای خودش را تنظیم میکنند. رسانهها این وضعیت را تعارض منافع بالقوه میدانند. نظرسنجی AP-NORC نیز جامعهای دوپاره را نشان میدهد.
جمعبندی
روابط دونالد ترامپ و ایلان ماسک از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۵ دگرگونی عمیقی را تجربه کرد و با احتیاط و تنش آغاز شد. اختلاف بر سر پیمان پاریس و مشاجره لفظی سال ۲۰۲۲ شکاف میان آنها را عمیقتر کرد، اما با گذشت زمان هر دو مسیر تعامل خود را تغییر دادند و به همسویی رسانهای و سپس سیاسی رسیدند. امروز ترامپ و ماسک در چند جبهه نقش مکمل ایفا میکنند، از آزادی بیان در شبکههای اجتماعی دفاع میکنند، محدودسازی پلتفرمها را نقد میکنند و بر تقویت کسبوکارهای آمریکایی، فناوری بومی و رقابتپذیری اقتصادی تأکید دارند. در آستانه ۲۰۲۵ این پیوند به ائتلافی نامتعارف بدل شد که یک سوی آن کاخ سفید یا سایه آن و سوی دیگرش سیلیکونولی است. این اتحاد واکنشهای متضادی ایجاد کرد، شکافهای سیاسی و اجتماعی را تشدید کرد و همزمان نگرانی درباره تمرکز ثروت، فناوری و قدرت سیاسی را افزایش داد.
با وجود جدایی رسمی ماسک از دولت ترامپ، ارتباط میان آنها قطع نشد. دو طرف همکاریهای غیررسمی را حفظ کردند و تعاملات اقتصادی و سیاسی را ادامه دادند. منافع مشترک این پیوند را زنده نگه داشت و نشان داد این رابطه فراتر از مناسبات اداری بر سیاست، اقتصاد و فرهنگ عمومی آمریکا اثر میگذارد.
منابع:
- Reuters – Musk, Iger to quit Trump advisory councils after Paris accord decision
- TechCrunch – Elon Musk says he put travel ban on the agenda (Feb 2017)
- Al Jazeera – Trump sides with Musk over reopening of California Tesla plant (May 2020)
- White House Archives – Trump’s remarks at SpaceX launch (May 2020)
- Reuters – Elon Musk says Twitter’s ban on Trump was a “grave mistake” (Nov 2022)
- The Guardian – Trump tweets mugshot in return to X (Aug 2023)
- Fox Business – Elon Musk praises Trump branding after X post (Aug 2023)
- Reuters – Elon Musk wades into US immigration debate at Texas border (Sep 2023)
- Reuters – Elon Musk endorses Trump, calls him “tough” (Jul 2024)
- AP News – Musk and Trump viewed roughly the same by Americans, AP-NORC poll (Dec 2024)
- Vox – Elon Musk and the age of shameless oligarchy (Dec 2024)
